Της Μαρίας Δήμου
Ποια είναι η μοναδική γυναίκα, εκτός από βασίλισσες κι άλλες σημαντικές ιστορικές προσωπικότητες, που το πρόσωπό της κοσμεί νόμισμα;
Η Sabiha Tansuğ γεννήθηκε στην Κομοτηνή το 1933 κι έζησε εδώ μέχρι το 1941, οπότε η οικογένειά της, φοβούμενη τη σκληρή βουλγαρική κατοχή και τα πιέσεις προς τον ντόπιο πληθυσμό, μετανάστευσε στην Τουρκία. Ο πατέρας της ήταν δημόσιος υπάλληλος του οθωμανικού κράτους και η μητέρα της κόρη εμπόρου αγά. Ήρθαν στη Θράκη μετά την κατοχή από τους Άγγλους της Πόλης γύρω στο 20. Η ίδια λέει πως ζούσαν σε ένα αγρόκτημα με μεγάλο κήπο, με δέντρα και λουλούδια. Μάθαινε οθωμανικά από μικρά βιβλιαράκια που έφταναν στα χέρια τους από την Τουρκία. Ο πατέρας της τότε έγινε δάσκαλος του χωριού και με τη μητέρα της προσέφεραν εθελοντική εργασία στα γύρω χωριά. Θυμάται λέει καθαρά το ταξίδι της μετανάστευσης κι επιστροφής στην Τουρκία και το πέρασμα του Έβρου μέσα σε άμαξες μαζί με άλλους ανθρώπους αλλά και ζώα, κότες και σκύλους.
Το πορτρέτο που κόσμησε κέρματα του 1970
Η Sabiha είναι μια σημαντική προσωπικότητα, όχι μόνο για την Τουρκία αλλά για όλον τον κόσμο, για δύο λόγους. Πρώτα γιατί το πρόσωπο της είναι το μοναδικό γυναικείο πρόσωπο που δεν έχει σχέση με πολιτική ή ιστορικά γεγονότα και κοσμεί επιφάνεια νομίσματος. Το 1968 η Sabiha οργάνωσε την πρώτη της έκθεση με κεφαλομάντηλα που είχε συλλέξει κατά την πολύχρονη περιήγησή της στην Ανατολία. Όταν ο διευθυντής του Τουρκικού νομισματοκοπείου επισκέφτηκε την έκθεση ζήτησε από την Sabiha να ποζάρει με το νυφικό κεφαλομάντηλο των γυναικών της Άγκυρας. Αυτό το πορτρέτο κόσμησε το 1970 το κέρματα των 50 kuruş. Η συλλογή της Sabiha ταξίδεψε σε όλον τον κόσμο. Διοργάνωσε εκθέσεις με τα κεφαλομάντηλα της Ανατολίας στην Ιαπωνία, στο Παρίσι, στις Βρυξέλλες, στο Στρασβούργο, στην Κολονία, στο Ρότερνταμ και αλλού.
Αν και εξέφρασε την επιθυμία της να ιδρυθεί μουσείο για να στεγάσει τα 2700 κομμάτια της συλλογής, το Υπουργείο Πολιτισμού της το αρνήθηκε. Μέχρι που το 2010, με την ανακήρυξη της Πόλης ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, η Sabiha με τη βοήθεια και τη στήριξη φίλων της ενοικίασε ένα διαμέρισμα στο Meçidiyeköy και εξέθετε εκεί κεφαλομάντηλα από τον 16ο αι. μέχρι το 1950. (Sabiha Tansuğ Sanat ve Kültür Evi)
Στον ιστορικό λόφο με τη μαγευτική θέα στον Κεράτιο
Ένας ακόμα λόγος που θα πρέπει να θυμόμαστε την Sabiha Tansuğ είναι η αναγέννηση του καφενείου στο λόφο του Piyer Loti στο Eyup της Πόλης. Πάνω στον ιστορικό λόφο με τη μαγευτική θέα στον Κεράτιο κόλπο υπήρχε το καφενείο όπου ο Γάλλος αξιωματικός Pierre Lotty συνήθιζε να περνά τις ώρες του και να αναπολεί τον μεγάλου έρωτα. Όταν το 1964 η Sabiha έφτασε εδώ, ο τόπος ήταν εγκαταλελειμμένος. Αποφάσισε να δημιουργήσει εκεί ένα παραδοσιακό τουρκικό καφενείο αναγεννώντας την κουλτούρα που συνοδεύει τον καφέ. Τις φορεσιές των καφετζήδων, τα φλιτζάνια και τα μπρίκια, την εστία αλλά και τις συζητήσεις, τις παρέες. Το καφενείο στο λόφο του Piyer Loti συγκέντρωνε για χρόνια τον καλλιτεχνικό και λογοτεχνικό κόσμο της Πόλης. Ήταν σημείο αναφοράς κάτω από την καθοδήγηση της Sabiha.
Η Sabiha πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής της στην περιοχή της Σμύρνης όπου άφησε την τελευταία της πνοή στις 24 Ιανουαρίου 2023. Η συλλογή της μεταφέρθηκε στο χωριό Bademler και φιλοξενείτε στο Sanat Köyü, όπου δημιουργηθεί χώρος με την επωνυμία Sabiha Tansuğ Etnografya Müzesi.
