Με μια αιφνιδιαστική κοινή δήλωση, Τουρκία, Ιορδανία, Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Αίγυπτος, ΗΑΕ, Ινδονησία και Πακιστάν έστειλαν μήνυμα στήριξης στον Αμερικανό Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ.

Οι 8 χώρες χαιρετίζουν τις «ειλικρινείς προσπάθειες» του για να σταματήσει ο πόλεμος στη Γάζα, ενώ δηλώνουν έτοιμες να συνεργαστούν για την εφαρμογή του «20 σημείων Σχεδίου Ειρήνης».

 Το σχέδιο προβλέπει:

-Οριστικό τέλος στις μάχες

-Ανθρωπιστική βοήθεια χωρίς διακοπή

-Απελευθέρωση ομήρων

-Αποχώρηση Ισραήλ από τη Γάζα

-Ανασυγκρότηση της περιοχής

-Δίκαιη λύση δύο κρατών με την πλήρη ένταξη της Γάζας στη Δυτική Όχθη

 «Αυτός είναι ο μόνος δρόμος για ειρήνη και σταθερότητα στη Μέση Ανατολή», τονίζουν οι υπουργοί Εξωτερικών.

Ένα μεγάλο ερωτηματικό έχει δημιουργηθεί γύρω από το πρόγραμμα του τουρκικού μαχητικού πέμπτης γενιάς KAAN, μετά τις αντιφατικές τοποθετήσεις κορυφαίων Τούρκων αξιωματούχων.

Ο δημοσιογράφος Μουράτ Γετκίν, μέσα από το Yetkin Report, θέτει καίρια ερωτήματα:

-Ισχύει η εκδοχή του ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν ότι η παραγωγή δεν μπορεί να ξεκινήσει χωρίς την έγκριση του Κογκρέσου των ΗΠΑ;

-Ή μήπως σωστή είναι η θέση του επικεφαλής της Αμυντικής Βιομηχανίας Χαλίκ Γκιουργκούν ότι τόσο το αεροσκάφος όσο και ο εγχώριος κινητήρας προχωρούν «κανονικά» σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα;

-Και τελικά, πόσο ρεαλιστική είναι η φημολογία περί συμφωνίας πώλησης 48 KAAN στην Ινδονησία, όταν ούτε η τουρκική Πολεμική Αεροπορία έχει παραλάβει ακόμη αεροσκάφη;

Οι δηλώσεις που άναψαν φωτιές

Στις 27 Σεπτεμβρίου, ο Χακάν Φιντάν από τη Νέα Υόρκη υποστήριξε ότι η μαζική παραγωγή του KAAN εξαρτάται από την έγκριση εξαγωγής αμερικανικών κινητήρων. Λίγες ώρες μετά, ο Χαλίκ Γκιουργκούν ανάρτησε στο Χ ότι όλα προχωρούν «σταθερά» και χωρίς καθυστέρηση. Η παρέμβασή του θεωρήθηκε ως «διορθωτική κίνηση», που δύσκολα θα γινόταν χωρίς την έγκριση του Ταγίπ Ερντογάν.

Τι (δεν) έκλεισε με τον Τραμπ

Σύμφωνα με τον Γετκίν, το ζήτημα του KAAN δεν λύθηκε στη συνάντηση Ερντογάν – Τραμπ στον Λευκό Οίκο (25 Σεπτεμβρίου). Ούτε για τα νέα F-16 υπήρξε κάποια ανακοίνωση, ούτε για την υπόθεση Halkbank, ούτε για τη Γάζα.

Αντιθέτως, προχώρησαν:

-Σε συμφωνία εισαγωγής αμερικανικού LNG, στο πλαίσιο της απαίτησης Τραμπ για μείωση της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο.

-Σε συνεργασία στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας.

-Σε αγορά 150 Boeing από την Turkish Airlines, συμπεριλαμβανομένων και των επίμαχων 737-MAX.

Το συμπέρασμα του Γετκίν: Το KAAN παραμένει αβέβαιο, ενώ η Άγκυρα φαίνεται να έχει «κλειδώσει» κυρίως εμπορικές και ενεργειακές συμφωνίες με τις ΗΠΑ.

Σφοδρή επίθεση εξαπέλυσε ο αρχηγός του CHP, Οζγκιούρ Οζέλ, κατά του Τούρκου Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν σε συλλαλητήριο της Αφγιόνκαραχισάρ, στο πλαίσιο της καμπάνιας του κόμματος για απελευθέρωσξ του Εκρέμ Ιμάμογλου.

Στην ομιλία του ο Οζέλ κατηγόρησε τον Ερντογάν ότι αναζητά «νομιμότητα» στις ΗΠΑ και «έχει γίνει φίλος του Τραμπ», ενώ υποστήριξε ότι η επίσκεψη στην Ουάσινγκτον συνοδεύτηκε από «δώρα» — μεταξύ των οποίων ανέφερε, όπως είπε, παραχώρηση τελωνειακών απαλλαγών σε εισαγόμενα προϊόντα και παραγγελία 225 αεροσκαφών Boeing — και κατήγγειλε ότι τέτοιες κινήσεις βλάπτουν τον τοπικό παραγωγό και τον αγρότη. 

Ο Ερντογάν δεν συζήτησε τη Γάζα

«Ο Ερντογάν δεν συζήτησε το θέμα της Γάζας», τόνισε ο Οζέλ, επικρίνοντας ότι στη συνάντηση με τον Τραμπ έγιναν συζητήσεις για ό,τι έχει οικονομικό/τεχνολογικό ενδιαφέρον (Boeing, πυρηνική ενέργεια, LNG) αλλά όχι για την ανθρωπιστική τραγωδία στη Γάζα. 

Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης συνέδεσε την εξωτερική πολιτική και τις επιλογές συμμαχίας με τη στάση απέναντι στο Παλαιστινιακό, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «ο φίλος του φίλου μου είναι φίλος μου»: «Ο φίλος του Τραμπ είναι ο Νετανιάχου — και ο Ερντογάν είναι φίλος του Νετανιάχου», επισήμανε, καταγγέλλοντας ότι αυτή η προσέγγιση απομακρύνει την Τουρκία από τη στήριξη του Παλαιστίνιου λαού. 

Μετά από δύο χρόνια διακοπής, το πετρέλαιο από την Κουρδική Διοίκηση του Ιράκ αρχίζει ξανά να ρέει προς την Τουρκία μέσω του αγωγού Κιρκούκ–Τσεϊχάν. Η εξέλιξη παρουσιάζεται από τη Βαγδάτη ως «ιστορική», ωστόσο όπως επισημαίνουν τουρκικά μέσα ενημέρωσης, το άνοιγμα της στρόφιγγας συνδέεται άμεσα με αμερικανικές πιέσεις.

Η αμερικανική πρεσβεία στη Βαγδάτη εξέδωσε ανακοίνωση εκφράζοντας «ικανοποίηση» για την επανεκκίνηση του αγωγού και διευκρίνισε ότι η συμφωνία «επετεύχθη με τη διευκόλυνση των ΗΠΑ». Τονίζεται μάλιστα ότι η εξέλιξη «δημιουργεί σταθερότερο επενδυτικό περιβάλλον για τις αμερικανικές εταιρείες στο Ιράκ».

Σχολιαζεται ότι μεγάλες πολυεθνικές όπως ExxonMobil, Chevron, DNO, Genel Energy και Gulf Keystone περίμεναν εδώ και καιρό την επαναλειτουργία του αγωγού που καταλήγει στο λιμάνι του Τσεϊχάν.

Με βάση τη συμφωνία, η κουρδική διοίκηση θα παραδίδει καθημερινά 230.000 βαρέλια στη ιρακινή κρατική εταιρεία SOMO, λαμβάνοντας προκαταβολή 16 δολαρίων ανά βαρέλι. Από την παραγωγή, 50.000 βαρέλια θα καλύπτουν την τοπική κατανάλωση, ενώ αν δεν πραγματοποιηθεί εξαγωγή, το σύνολο θα περνά απευθείας στο ομοσπονδιακό κράτος.

Το «ρήγμα» Άγκυρας – Μόσχας

Η επανέναρξη των ροών συμπίπτει με την παρέμβαση του Ντόναλντ Τραμπ, που στη συνάντησή του με τον Τούρκο Πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν στον Λευκό Οίκο ζήτησε ευθέως η Τουρκία να σταματήσει τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Τουρκικά ΜΜΕ σχολιάζουν ότι αν και ο Ερντογάν απέφυγε να απαντήσει δημοσίως, η χρονική συγκυρία δημιουργεί την εντύπωση ότι το άνοιγμα του αγωγού προς το Ιράκ αποτελεί έμμεση ικανοποίηση του αμερικανικού αιτήματος.

Ο αγωγός είχε σταματήσει να λειτουργεί το 2023 μετά την απόφαση διεθνούς διαιτητικού δικαστηρίου, που καταδίκασε την Τουρκία να καταβάλει 1,5 δισ. δολάρια αποζημίωση στη Βαγδάτη, επειδή προμηθευόταν πετρέλαιο απευθείας από το Ερμπίλ χωρίς την έγκριση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης.

Παρά τα χαμόγελα και τα «κομπλιμέντα», οι ατάκες του πρώην Αμερικανού Προέδρου έπεσαν σαν «μαχαιριές» στην τουρκική πολιτική σκηνή, σύμφωνα με την τουρκική αξιωματική αντιπολίτευση η οποία καταγράφει μία μία τις φράσεις του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ ενώπιον του Τούρκου Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν οι οποίες εξευτέλισαν την Άγκυρα, όπως υποστηρίζει. Πρόκειται για ανάλυση του στελέχους του CHP Ιλχάν Ουζγκέλ στη τουρκική αντιπολιτευτική εφημερίδα Τζουμχουριέτ.

«Εσύ ξέρεις καλύτερα τις νοθευμένες εκλογές»

Το στέλεχος του CHP, υπενθυμίζει ότι ο Τραμπ, αναφερόμενος ξανά στις αμερικανικές εκλογές του 2020 που χαρακτηρίζει «νοθευμένες», γύρισε προς τον Ερντογάν και είπε:

«Εσύ τις ξέρεις καλύτερα από όλους».

Η φράση αυτή ερμηνεύτηκε ως άμεση αμφισβήτηση της αξιοπιστίας των εκλογών στην Τουρκία.

«Ένα τηλεφώνημα κι ο Μπράνσον βγήκε»

Το στέλεχος του CHP αναφέρει ακόμη ότι ο Αμερικανός ηγέτης υπενθύμισε με υπερηφάνεια ότι «με ένα τηλεφώνημα» ανάγκασε τον Ερντογάν να απελευθερώσει τον πάστορα Άντριου Μπράνσον το 2018. Ο Ιλχάν Ουζγκέλλέει ότι πρόκειται για «εθνικό εξευτελισμό». Όπως σχολίασε: «Ο Πρόεδρος Ερντογάν έπρεπε να απαντήσει. Αντί να σιωπά, να πει έστω ‘Δεν αποφάσισα εγώ, αλλά η Δικαιοσύνη αποφάσισε’. Αυτή η σιωπή δείχνει αδυναμία».

Ακριβά «παζάρια» για τα F-35

Το στέλεχος του CHP υπενθύμισε ότι ο Τραμπ είπε ότι μπορεί «εύκολα» να γίνει συμφωνία για τα F-35, αλλά πρόσθεσε:

«Πρώτα ο Ερντογάν πρέπει να κάνει κάτι για εμάς».

Σύμφωνα με τον  Ιλχάν Ουζγκέλ πρόκειται για ξεκάθαρη ομολογία ότι η Άγκυρα βρίσκεται σε θέση εκβιασμού.

Η «νομιμοποίηση» που έγινε… «σεβασμός»

Ο Αμερικανός πρέσβης Τομ Μπαράκ παραδέχτηκε ότι ο Τραμπ ήθελε «να δώσει στον Ερντογάν αυτό που έχει ανάγκη: τη νομιμοποίηση». Οι αντιδράσεις στην Τουρκία ήταν οργισμένες. Ο ίδιος αναγκάστηκε να τα μαζέψει, λέγοντας αργότερα ότι εννοούσε «σεβασμό».

«Καμία επιτυχία για την Τουρκία»

Η τουρκική αντιπολίτευση κλείνει με βαριά κριτική: «Ο Ερντογάν, για να κερδίσει λίγο χρόνο στην εξουσία, πρόσφερε συνεχώς υποχωρήσεις. Η Τουρκία όμως δεν πήρε τίποτα» λέει ο Ουζγκέλ.

Η δημόσια αναφορά του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, κατά τη διάρκεια της συνάντησής του με τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στον Λευκό Οίκο, αποτέλεσε μία από τις πιο ηχηρές στιγμές της διμερούς επαφής, σύμφωνα με την αγγλόφωνη τουρκική εφημερίδα Türkiye Today.

Ο Τραμπ, μιλώντας μπροστά στις κάμερες, ζήτησε ανοιχτά την αναγνώριση της «οικουμενικότητας» του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, με την τουρκική πλευρά να μην προβάλλει αντίδραση, σύμφωνα με την εφημερίδα. Πρόκειται για μια στροφή-ορόσημο, δεδομένου ότι η Άγκυρα, βάσει της Συνθήκης της Λωζάννης, απέφευγε επί δεκαετίες να αποδεχθεί την «οικουμενική» ιδιότητα του Πατριαρχείου, περιορίζοντάς το στον ρόλο «τοπικής θρησκευτικής αρχής».

Η Türkiye Today επισημαίνει ότι η εξέλιξη αυτή έχει ευρύτερες γεωπολιτικές και θρησκευτικές προεκτάσεις, καθώς αμφισβητεί ευθέως τον ρόλο της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, η οποία εδώ και χρόνια προβάλλει τον εαυτό της ως εκπρόσωπο της πολυπληθέστερης ορθόδοξης κοινότητας στον κόσμο. Το γεγονός συνδέεται άμεσα και με την παραχώρηση αυτοκεφαλίας στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία από το Οικουμενικό Πατριαρχείο το 2019, που είχε πυροδοτήσει τη ρήξη Μόσχας – Φαναρίου και σχετίζεται με τον ίδιο τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Ενέργεια: Από το ρωσικό μονοπώλιο στο αμερικανικό LNG

Πέρα από τη θρησκευτική διάσταση, η εφημερίδα αναφέρει ότι η Ρωσία αναδείχθηκε ο «σιωπηλός χαμένος» της συνάντησης σε πολλά μέτωπα. Στον τομέα της ενέργειας, η υπογραφή μνημονίου κατανόησης ΗΠΑ – Τουρκίας για στρατηγική συνεργασία στην πυρηνική ενέργεια θεωρείται ορόσημο, καθώς σπάει το ρωσικό μονοπώλιο που είχε εδραιωθεί μέσω του πυρηνικού σταθμού στο Άκουγιου.

Το έργο, ύψους 20 δισ. δολαρίων και με ρωσική χρηματοδότηση, ήταν μέχρι σήμερα το βασικό σημείο αναφοράς της ενεργειακής συνεργασίας Άγκυρας – Μόσχας. Ωστόσο, με την είσοδο των ΗΠΑ στο παιχνίδι, οι μελλοντικοί σταθμοί Σινώπης και Σαράντα Εκκλησιών ενδέχεται να μην καταλήξουν αυτόματα σε ρωσικά χέρια.

Παράλληλα, οι ΗΠΑ έστειλαν σαφές μήνυμα για μείωση της τουρκικής εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, προτείνοντας την ενίσχυση των εισαγωγών αμερικανικού LNG. Για την Άγκυρα αυτό συνιστά ευκαιρία διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας, για τη Μόσχα όμως σημαίνει απώλεια ενός από τους μεγαλύτερους πελάτες της στην περιοχή.

Άμυνα: Επιστροφή στο F-35, υποβάθμιση των S-400

Στον τομέα της άμυνας, οι δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ άφησαν ανοιχτό το ενδεχόμενο επιστροφής της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35, από το οποίο είχε αποκλειστεί λόγω της αγοράς των ρωσικών S-400. Ο ίδιος ο Τούρκος Πρόεδρος υπογράμμισε ότι οι τομείς ενέργειας και άμυνας βρίσκονται στην κορυφή της συνεργασίας με την Ουάσινγκτον, ενώ ο Αμερικανός Πρέσβης στην Άγκυρα, Τομ Μπαράκ, μίλησε για πιθανή λύση του ζητήματος ως το τέλος του έτους.

Αν πράγματι η Τουρκία επανενταχθεί στο πρόγραμμα των F-35 ή αποκτήσει προηγμένα αμερικανικά οπλικά συστήματα όπως οι Patriot, τότε η αγορά των S-400 θα καταγραφεί ως μια μεμονωμένη πράξη χωρίς μακροπρόθεσμο στρατηγικό αντίκτυπο.

Διπλωματία και Ουκρανία

Η εφημερίδα επισημαίνει ότι ο Ντόναλντ Τραμπ ανέδειξε και τον ρόλο της Τουρκίας στον πόλεμο της Ουκρανίας, χαρακτηρίζοντας τον Ερντογάν «σεβαστό και ουδέτερο διαμεσολαβητή». Ωστόσο, αν οι δεσμοί με τις ΗΠΑ ενισχυθούν στον αμυντικό και ενεργειακό τομέα, η τουρκική «ουδετερότητα» θα είναι όλο και πιο δύσκολο να διατηρηθεί, κάτι που στη Μόσχα θα ερμηνευθεί ως απώλεια προνομίων.

Συμπέρασμα: Η Ρωσία ο μεγάλος χαμένος

Όπως καταλήγει η Türkiye Today, η Μόσχα βγαίνει αποδυναμωμένη σε όλα τα επίπεδα από τη συνάντηση Τραμπ – Ερντογάν: στην ενέργεια, στην πυρηνική συνεργασία, στην αμυντική βιομηχανία, στη διπλωματία και ακόμη και στο θρησκευτικό πεδίο.

Το μέγεθος αυτής της «ήττας» θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο η Ουάσινγκτον θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της προς την Άγκυρα. Αν οι συμφωνίες υλοποιηθούν, η ρωσική επιρροή στην Τουρκία και στην ευρύτερη περιοχή θα συρρικνωθεί δραστικά· αν όχι, η Μόσχα ίσως βρει χώρο να ανακάμψει.