Της Μαρίας Δήμου

Όλο κάτι αλλάζει, κάτι χάνεται αλλά και κάτι μένει όρθιο και ζωντανό στην αιώνια Πόλη. Σε μια τόσο δυναμική πόλη οι εικόνες μπορεί να παραμένουν για χρόνια ολόιδιες αλλά και σε μια στιγμή να χάνονται και τη θέση τους να παίρνουν άλλες. Ειδικά τώρα, που μετά το μεγάλο σεισμό στην περιοχή της Αντιόχειας, οι έλεγχοι απέδειξαν την ανεπάρκεια των κτιρίων σε αντοχή έναντι των ισχυρών δονήσεων, οι συνεχείς κατεδαφίσεις ανοίγουν το οπτικό πεδίο κι αναδεικνύεται μια άλλη οπτική της περιοχής, μέχρι να ξεκινήσει εκ νέου η ανοικοδόμηση και να υψωθεί και πάλι ένα νεόδμητο κτίριο, τις πιο πολλές φορές μια ακόμα πολυκατοικία. 

Υπάρχει όμως μια οικοδομή που για χρόνια παραμένει στάσιμη με τους γερανούς στημένους κι έτοιμους να συνεχίσουν το έργο τους αλλά και τη μεγάλη μεταλλική περίφραξη να κρύβει το εργοτάξιο και να ασχημίζει την περιοχή. Στην καρδιά της ευρωπαϊκής ακτής της Πόλης, στο κεντρικότερο σημείο, δίπλα στην πλατεία Ταξίμ, το άλλοτε επιβλητικό αρμενικό συγκρότημα με το νοσοκομείο Surp Agop, τον κινηματογράφο και τις κατοικίες Akaretler παραμένει για πάνω από 15 χρόνια ένα περιφραγμένο εργοτάξιο. Οι δικαστικές διαμάχες με την εταιρεία που είχε αναλάβει και κατόπιν πούλησε το δικαίωμα εκμετάλλευσης έχουν οδηγήσει σε παύση εργασιών δημιουργώντας μια άσχημη εικόνα στο κεντρικό αυτό σημείο της Πόλης.

Ο τελευταίος γιατρός της Πύλης από Εύβοια

Ο στενός όμως δρόμος πίσω ακριβώς από την περίφραξη, η ανηφόρα που οδηγεί από το Dolapdere στο Elamdağ και στο Taksim, κρατάει από το απέναντι πεζοδρόμιο ένα διαμάντι της Πόλης. Η πολυκατοικία Arif Paşa Apartmanı είναι ένα τεράστιο, για τα δεδομένα των αρχών του 20αι. που κατασκευάστηκε, οικιστικό συγκρότημα. Ιδιοκτήτης ο Sarıcazade Arif Paşa, ο τελευταίος γιατρός της Πύλης, με καταγωγή από την Εύβοια και σπουδές στην Αθήνα, που άφησε το στίγμα του στην αστική ανάπτυξη της Κωνσταντινούπολης με αρχοντικά, διαμερίσματα και στοές που είχε φτιάξει στο Μόδι, στο Caddebostan, στο Πέρα  και στο Elamdağ, πάντα με αρχιτέκτονα τον Ρωμιό Κωνσταντίνο Παππά. 

Στο  Elamdağ, σ’ ένα οικόπεδο 800 τ.μ. το 1894 ξεκίνησε η ανέγερση της 7όροφης οικοδομής και των 36 διαμερισμάτων με σκοπό να τα οικίσουν μέλη της σουλτανικής αυλής διατηρώντας  τη χλιδή και τις ανέσεις του σαραγιού. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κάθε ένα από τα ψηλοτάβανα διαμερίσματα ήταν διακοσμημένο με περίτεχνα έργα και πίνακες ζωγραφικής και τα δάπεδα ήταν καλυμμένα με παρκέ φερμένα από την Ιταλία. Κατασκευαστικά έχει ενδιαφέρον καθώς είναι η πρώτη φορά που χρησιμοποιούνται χυτές μεταλλικές κολώνες σε κτίριο σχεδιασμένο για χώρο διαβίωσης. Είναι το πρώτο κτίριο μετά από το ξενοδοχείο Pera Palas που ηλεκτροδοτείται κι αποκτά ηλεκτρικό ανελκυστήρα. Στο ισόγειο υπάρχουν καταστήματα, σταύλος για τα ζώα των αμαξών ενώ στο υπόγειο υπήρχε λουτρό και οι σοφίτες προορίζονταν για το υπηρετικό προσωπικό. 

Εδώ έζησε για λίγο και η διάσημη συγγραφέας Pınar Kür και έγραψε το βιβλίο Bir Deli Ağaç, εμπνευσμένη από τη φλαμουριά στην αυλή. Αλλά και Füreyya Koral, η πρώτη επαγγελματίας γυναίκα καλλιτέχνης κεραμικής στη χώρα.

Σήμερα κρύβεται ένα εργοτάξιο..

Σήμερα η γερασμένη πολυκατοικία κρύβεται από το μεταλλικό προστατευτικό του εργοταξίου αλλά κι από τα άλλα ψηλά κτίρια που ανεγέρθηκαν στην περιοχή. Ένα μικρό καφέ, ένα κατάστημα «Αλχημείας» αλλά και το εργαστήριο κεραμικής του δίνουν ζωή. Μακάρι η μικρή αλλά καταπράσινη αυλή του να ήταν ανοιχτή προς το καφέ. Θα ήταν μια μικρή όαση στο ασφυκτικά δομημένο Elmadağ.

Ίσως, ποιος ξέρει, όταν μετά από χρόνια λυθεί η δικαστική διαμάχη κι ολοκληρωθούν τα έργα στο αρμενικό ακίνητο να ανοίξει η περίφραξη, να φανούν τα ακαρέτια και να φανεί κι η γοητευτική ομορφιά του Arif Paşa Apartmanı. Εδώ να ‘μαστε και να το χαρούμε!

Της Μαρίας Δήμου

Χιντιρέλλεζ (Hıdırellez)  είναι η γιορτή της άνοιξης και είναι εντυπωσιακό πώς οι θρησκείες η μία μετά την άλλη ενσωματώνουν στοιχεία αρχαία και οι πιστοί διαιωνίζουν έθιμα και παραδόσεις αλλάζοντας τους προστάτες και ίσως τις ονομασίες. Από την άνοδο της Περσεφόνης και την αναγέννηση της γης μέχρι τον Αη Γιώργη μπορεί να πέρασαν χιλιετίες, η ανάγκη του ανθρώπου όμως να λατρέψει, να εξευμενίσει, να παρακαλέσει την υπέρτατη δύναμη δεν έχει αλλάξει και πολύ.

Έτσι χθες το βράδυ στην Πόλη, όπως και σε όλα τα Βαλκάνια και την Μικρασιατική Χερσόνησο, γιορτάστηκε το   Hıdırellez. Βράδυ της 5 Μαΐου, παραμονή του Αγίου Γεωργίου με το παλιό ημερολόγιο, στην περιοχή ανάμεσα στο Balat και το Ayvansaray, στήθηκε ένα παραδοσιακό γλέντι με μουσική, χορό, τραγούδια και φωτιές. Ένα έθιμο που τηρείται δεκαετίες τώρα σ’ αυτήν την μεριά της Πόλης καθώς ήταν τόπος εγκατάστασης των Ρομά. 

Στην τελετουργική αυτή γιορτή η πρόσκληση είναι ανοιχτή και συμμετέχουν όλοι, ανεξάρτητα από θρησκεία, καταγωγή, γλώσσα κι εθνότητα. Οι ουρανοί αυτή τη νύχτα είναι ανοιχτοί κι ευχές όλων κατευθύνονται ψηλά ελπίζοντας να βρουν ευήκοα ώτα και να πραγματοποιηθούν

Της Μαρία Δήμου

Επιτέλους άνοιξη κι ελπίζουμε να κρατήσει λίγο παραπάνω, πριν πιάσουν οι ζέστες του καλοκαιριού. Τώρα είναι η ιδανική εποχή για βόλτες, για διαδρομές μέσα στην πόλη κι εξερευνήσεις. Είπαμε, η Πόλη πάντα κάτι καινούριο έχει να προσφέρει!

Πήραμε λοιπόν το μετρό και μετά το συρμό του Marmaray και βγήκαμε στο Zeytinburnu, που για αιώνες το σηματοδοτεί η Παναγία του Μπαλουκλί. Ανέκαθεν υπήρξε μια περιοχή πλούσια σε νερά και βλάστηση. Όπως δηλώνει το τουρκικό όνομά της, Zeytinburnu, ακρωτήριο των ελαιών, είναι μια φαρδιά γλώσσα ξηράς που απλώνεται μπρος τη Θάλασσα του Μαρμαρά. Έχοντας τη γραμμή των τειχών να την αποκόπτει από το εσωτερικό της Πόλης, είχε συγχρόνως και το προνόμιο να βρίσκεται πάνω στην οδό που οδηγούσε στη Χρυσεία Πύλη και στη Μέση Οδό των Θριάμβων των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων. 

Εδώ μεταφέρθηκαν οι Ιεροσολημήτες ιερείς…

Εδώ μεταφέρθηκαν οι Ιεροσολημήτες ιερείς μετά την άλωση από τον Μεχμέτ τον Πορθητή για να αποφευχθούν οι εσωτερικές διαμάχες με τους υπόλοιπους χριστιανούς. Καλλιέργησαν το έφορο έδαφος και δημιούργησαν ελαιώνες, που έδωσαν τελικά και το όνομά τους στην περιοχή. 

Το Zeytinburnu σήμερα είναι μια ταχύτατα αναπτυσσόμενη περιοχή καθώς μεταλλάσσεται από ένα υποβαθμισμένο προάστιο σε μια παραλιακή συνοικία γεμάτη κίνηση και ζωή. Εδώ λοιπόν άνοιξε πριν από αρκετούς μήνες στο κοινό το Kazlıçeşme Sanat, το Πολιτιστικό Κέντρο της περιοχής, που δεν είναι άλλο από ένα οθωμανικό κτίριο που κατασκευάστηκε ως στρατιωτικό νοσοκομείο και τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνταν για τις υπηρεσίες του τοπικού Δήμου.

Ψηφιδωτό από ρωμαϊκή-βυζαντινή έπαυλη

 Το 2015 ξεκίνησαν έργα αποκατάστασης για να λειτουργήσει εδώ το Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου. Κατά τη διάρκεια των εργασιών όμως ήρθε στο φως ένα καταπληκτικό μωσαϊκό δάπεδο opus tessellatum, (ψηφιδωτό δαπέδου από μεγάλες ψηφίδες 0,5-2 εκ.) που ένα κομμάτι του βρίσκεται εντός του οθωμανικού κτιρίου και το υπόλοιπο εκτός έχοντας τον εξωτερικό τοίχο να το χωρίζει στα δύο αυτά τμήματα. Η χρονολόγηση το τοποθετεί στα τέλη του 4^ου με αρχές του 5^ου αι. μ.Χ. και πιθανολογείται ότι ανήκει σε κάποια ρωμαϊκή-βυζαντινή έπαυλη.

Ελίζα, η σύζυγος του ζωγράφου του Σουλτάνου

Η αποκατάσταση του κτιρίου ολοκληρώθηκε και άνοιξε στο κοινό ως Πολιτιστικό Κέντρο που φιλοξενεί περιοδικές εκθέσεις αλλά κι ως Μουσείο Ψηφιδωτών. Το διάστημα αυτό η έκθεση που μπορεί να επισκεφτεί κανείς είναι αφιερωμένη στην Elisa Zonaro, μια πρωτοποριακή γυναίκα φωτογράφο, που έζησε στην Κωνσταντινούπολη την εποχή του Abdülhamid II.  Ήταν σύζυγος του ζωγράφου της αυλής του Σουλτάνου Fausto Zonaro. Κι όπως λέει το παλιό ρητό λέει: «Πίσω από έναν σπουδαίο άνδρα υπάρχει πάντα μία σπουδαία γυναίκα." Η κατάσταση του κυρίου και της κυρίας Zonaro δεν μπορεί να περιγραφεί ακριβέστερα. 

Η Elisa Pante δεν ήταν μόνο η αγαπημένη του Zonaro, η γυναίκα του και η μητέρα των 4 παιδιών του, αλλά και μια πολύπλευρη καλλιτέχνιδα που έπαιξε ένα θεμελιώδη ρόλο στην καριέρα του συζύγου της.  Τελικά όμως πήρε και αυτή τους δρόμους της αχανούς πόλης, απαθανατίζοντας σκηνές από την καθημερινή ζωή με την κάμερα της.

Η Ελίζα φωτογράφισε και τον Σουλντάνο

Η Ελίζα φωτογράφιζε επανειλημμένα τον σύζυγό της, τα παιδιά τους να μεγαλώνουν, μεγάλες προσωπικότητες που επισκέφτηκαν το σπίτι τους στο Akaretler. Κατάφερε μάλιστα να φωτογραφίσει και τον Σουλτάνο Abdülhamid II καθοδόν για την προσευχή της Παρασκευής, κάτι που ότι ήταν απαγορευμένο, που όμως δεν ήταν αρκετό για να τη σταματήσει. Το όνειρο όμως τελειώνει με την επανάσταση των Νεότουρκων και την επιστροφή τους στην Ιταλία. Έργα αυτής της τόσο δυναμικής γυναίκας μπορεί κανείς θα θαυμάσει και μέσα από αυτά να ταξιδέψει στην Πόλη των αρχών του 20^ου αι. στον εσωτερικό  χώρο  Πολιτιστικού Κέντρου. 

Με θέα τη θάλασσα του Μαρμαρά

Η έξοδος από το τον κλειστό χώρο στην αυλή ανταμείβει τον επισκέπτη με μια υπέροχη θέα στη θάλασσα του Μαρμαρά με τα καράβια να περιμένουν αρόδο  στα ήσυχα νερά του για τον διάπλου του Βοσπόρου προς τη Μαύρη Θάλασσα. Το εστιατόριο του Δήμου ή το καφέ με τον ωραίο κήπο είναι το απαραίτητο σημείο ξεκούρασης για να συνεχίσει κανείς από την εναέρια πεζογέφυρα για μια βόλτα στην παραλία. 

Εδώ τα Σαββατοκύριακα, τώρα που ο καιρός ανοίγει, κατεβαίνουν οικογένειες με μικρά παιδιά, παρέες νέων και μεγαλύτερων, ζευγαράκια και μοναχικοί για πικ νικ, καφέ και τσάι, βόλτα και παιχνίδι. Η απλωσιά της θάλασσα κι ο ανοιχτός ορίζοντας ξεκουράζουν το μάτι από την πυκνή δόμηση της Πόλης και χαρίζουν στιγμές ξεκούρασης και χαλάρωσης. Περπατήσαμε κι εμείς κάτω από τον λαμπερό μαγιάτικο ήλιο. Πήραμε το δρόμο για το Επταπύργιο με τα πόδια. Η μέρα μας καλούσε για μια βόλτα ακόμα. 

Της Μαρίας Δήμου

Το να ζει κανείς στην Πόλη σημαίνει ότι επωμίζεται και το χάος της τεράστιας αυτής μεγαλούπολης. Αποστάσεις, κυκλοφοριακό, ακρίβεια, πολυκοσμία συνιστούν κομμάτια στο παζλ δυσκολιών της Πόλης. Κι όμως μέσα σ’ αυτόν το κυκεώνα αναδεικνύονται κάθε τόσο μικρά διαμαντάκια που κοσμούν την καθημερινότητά μας και μας ανταμείβουν για την υπομονή μας. Σε μια τέτοια συγκυρία βρέθηκα τις προάλλες. 

Θέλοντας να επιβεβαιώσω πριν μερικούς μήνες τη λειτουργία του Kalederhane camii, της άλλοτε Παναγίας Κυριώτισσας ή της Μονής Ακαταλύπτου, διχάζονται οι γνώμες πάνω στο θέμα αυτό, καθώς προγραμμάτιζε την επίσκεψή της εδώ μια μεγάλη ομάδα γνωστών από την Ελλάδα, βρέθηκα στην περιοχή του Şehzade, στο κάτω άκρο του Υδραγωγείου του Ουάλλη. Κατέβηκα τα σκαλάκια, έβγαλα τα παπούτσια μου και πέρασα το σκληρό πράσινο δερμάτινο κάλυμμα της εισόδου επιβεβαιώνοντας τη λειτουργία του τεμένους. 

Στην έξοδο μια έκπληξη!

Λατρεμένος χώρος με τις απίστευτες ροζ και γκρι ορθομαρμαρώσεις. Κοντοστάθηκα, κοίταξα, θαύμασα. Αυτός ο τόπος λατρείας, που άλλαξε τόσα χέρια κι από αρχαιοελληνικός και ρωμαϊκός, έγινε χριστιανικός, ορθόδοξος και καθολικός κι αργότερα τεκές και τέλος τζαμί, επιβάλει την ηρεμία και τη γαλήνη σε όποιον διαβεί την είσοδό του. Ακόμα και τα λίγα λεπτά κάτω από τον τρούλο του γλυκαίνουν, σαν το ροδαλό χρώμα των μαρμάρων του, τη ψυχή του ανθρώπου.

 Στην έξοδο όμως με περίμενε μια έκπληξη. Ο ιμάμης του τζαμιού στεκόταν στην εξώπορτα με ένα ποτήρι καυτό τσάι του βουνού. «Κάνει κρύο σήμερα, μου είπε, πιείτε να ζεσταθείτε.» Για μια στιγμή δίστασα αλλά αμέσως μετά άπλωσα το χέρι μου και το καλοδέχτηκα. Πιάσαμε την κουβέντα και του είπα για την επικείμενη επίσκεψη των γνωστών μου και για την ιδιότητά τους. Δήλωσε πρόθυμος να μας υποδεχτεί, όποτε αυτοί θα έφταναν στην Πόλη.

Ένας άλλος ναός κρυμμένος…

Κύλησε ο καιρός και η ομάδα των γνωστών κατέφτασε. Οι βόλτες πολλές και οι επισκέψεις στους επιλεγμένους χώρους διαδέχονταν η μία την άλλη. Πάντα ο χρόνος στην Πόλη είναι πιεστικός καθώς όλοι θέλουν να δουν, να ακούσουν, να ζήσουν όσο το δυνατόν περισσότερα. Φτάσαμε κοντά στο μεσημέρι και στο Kalederhane. Βγάλαμε παπούτσια κι ένας ένας περνούσαμε στο εσωτερικό. Κι εκεί ήρθε η μεγάλη έκπληξη. Ο ιμάμης παρών αναζητούσε τον ιερωμένο που συνόδευε το γκρουπ. Θυμόταν όσα του είχα πει κι επέμενε να τον γνωρίσει. Τον καλωσόρισε, τον αγκάλιασε, του έδειξε όλον τον σεβασμό που αρμόζει σε έναν λειτουργό σε ένα άλλο λειτουργό του Θεού. Αντάλλαξαν φιλοφρονήσεις και λίγο πριν αποχωρήσουμε μας κάλεσε να δούμε και κάτι ακόμα. 

Ακολουθώντας τον βρεθήκαμε στην αυλή κι από εκεί μπροστά σε μια κλειστή σιδερένια πόρτα κάτω από εκεί που υπήρχε κάποτε το ιερό. Ξεκλείδωσε κι άναψε το φως. Μια ακόμα έκπληξη μας περίμενε. Ένας άλλος ναός, που τα χρόνια της λατινοκρατίας είχε αφιερωθεί στον Άγιο Φραγκίσκο βρισκόταν μπροστά μας. Σπαράγματα αγιογραφιών και διακοσμητικών στοιχείων κοσμούσαν τους τοίχους. Ένας κόσμος ολόκληρος, μια χιλιόχρονη ιστορία ξετυλιγόταν  μπροστά στα μάτια μας. Μικροί θόλοι και εσοχές, τόξα, σταυροθόλια και κόγχες! Αγιογραφημένα και διακοσμημένα με έντονα τα σημάδια της καταστροφικής επέμβασης αλλά και του χρόνου. 

Βγήκαμε στο φως του ήλιου θαμπωμένοι από όσα είδαμε στο μισοσκόταδο του βυζαντινού ναού. Τα λόγια πια ήταν περιττά κι απλά πήραμε το δρόμο για να συνεχίσουμε τη περιήγησή μας. Οι στιγμές όμως στο Kalederhane, στην Παναγία Κυριώτισσα, θα μείνουν χαραγμένες στη μνήμη μας. Η Πόλη και οι άνθρωποί της ποτέ δεν θα πάψουν να εκπλήσσουν και δεν είναι λίγες φορές που αυτό θα είναι θετικά. 

Της Μαρίας Δήμου

 Ένα ίδρυμα που το όνομά του μας πάει πίσω στα οθωμανικά χρόνια, σε μια περιοχή που χρωστά το δικό της όνομά της στο Πορθητή. Στο άνοιγμα αυτό, στο μεϊντάνι πάνω από τον Κεράτιο διάλεξε ο Πορθητής να πραγματοποιούνται αγώνες τοξοβολίας κι από τότε κρατά το όνομα Οκμεϊντανί (Okmeydanı)  η περιοχή ανάμεσα στο Πέρα, στο Κιαάτχανε (Kağithane)  και στο Σισλί (Şişli).  

Το (Νταρουλάτζεζε) Darülaceze είναι ένα πτωχοκομείο. Ιδρυμένο το 1890 από τον Σουλτάνο Αμπντουλχαμιντ (Abdülhamid) τον Β’ στα δύσκολα χρόνια του τέλους του ρωσσοτουρκικού πολέμου. Την εποχή που η φτώχεια, η ορφάνια, η ανέχεια και οι αναπηρίες έπλητταν μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Είναι  η ίδια περίοδος που και η ελληνορθόδοξη κοινότητα της Πόλης ιδρύει τα δικά της ορφανοτροφεία και νοσοκομεία. Οι ανάγκες για περίθαλψη μεγάλες κι η ανταπόκριση ήρθε από τους ισχυρούς. 

Χωρίς θρησκευτικές και εθνικές διακρίσεις

Ευεργέτες που προσέφεραν μεγάλα ποσά κι ανάμεσά τους και ο Σουλτάνος που ιδρύει ένα Πτωχοκομείο. Εξαρχής δηλώνει πως η λειτουργία του θα βασίζεται στην απόλυτη αποδοχή όλων των υπηκόων της Αυτοκρατορίας χωρίς θρησκευτικές, φυλετικές, γλωσσικές ή εθνικές διακρίσεις. Κάτι που φαντάζει ακόμα και κάτι περισσότερο από έναν αιώνα μετά ως αναγκαίο να κοινοποιείται και να διευκρινίζεται. 

Πέρασα τη μεγάλη χαρακτηριστική οθωμανική πύλη κι αφού προχώρησα στο διάδρομο της εισόδου βρέθηκα σ’ έναν μαγευτικό κήπο, με δέντρα και λουλούδια στα παρτέρια. Ένας μαρμάρινος οβελίσκος βρισκόταν στο κεντρικό κυκλικό κόμβο που σχημάτιζαν οι δρόμοι του κήπου. 

-Övünç sütünü. Dil din ırk ve renk ayrımı yapılmayan bir simge(Στήλη της υπερηφάνειας. Σύμβολο μη διαχωρισμού γλώσσας, θρησκείας, φυλής και χρώματος), με ενημέρωσε η Διευθύντρια του ιδρύματος γεμάτη περηφάνια κι η ίδια, απαντώντας στις ερωτήσεις μου.

Περιηγήθηκα ανάμεσα στα πέτρινα κτίρια, 20 στο σύνολο σε μία έκταση 30 στρεμμάτων.  Το διοικητήριο, το βρεφονηπιακό σταθμό, τα 7 κτίρια του γηροκομείου, το πολυιατρείο, τα εργασιακά κέντρα, το κέντρο αποκατάστασης, το ψυγείο, τον  χώρο πλυντηρίων και την κουζίνα, το εντευκτήριο και τον χώρο των επισκεπτών . Όλα καλοσυντηρημένα, τουλάχιστον εξωτερικά, όπως τα έβλεπα. 

Τρεις λατρευτικοί χώροι σε ένα ίδρυμα

Η επίσκεψή μου όμως είχε αφορμή κάτι ακόμα πιο ενδιαφέρον. Την τέλεση Θείας Λειτουργίας στον ναό του Αγίου Γεωργίου, που υπάρχει εκεί και θα χοροστατούσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης. Ένας ορθόδοξος ναός δίπλα σε μια εβραϊκή συναγωγή κι απέναντι σε ένα μουσουλμανικό τέμενος. Τρεις λατρευτικοί χώροι μέσα σε ένα ίδρυμα του τέλους του 19^ου αι., που έκανε πράξη τα ιδεώδη του σύγχρονου κόσμου και μάλιστα σε ανθρώπους που βιώνουν πόνο και δυστυχία, προσφέροντας τους στέγη, φροντίδα και περίθαλψη αλλά και τη δυνατότητα να λατρέψουν το Θεό τους στο χώρο και με τον τρόπο που εκείνοι επιλέγουν.

Μπήκα στη μικρή εκκλησία που ήταν γεμάτη κόσμο. Η οροφή αγιογραφημένη αλλά η φθορά εμφανής. Οι τοίχοι το ίδιο. Ο σοβάς είχε καλύψει ό,τι υπήρχε εξ αρχής κι στην προσπάθεια να καθαριστεί μάλλον εξέπληξε τους εργάτες που σταμάτησαν τις εργασίες καθώς ήρθε στο φως η αγιογράφηση και ο διάκοσμος. Το τέμπλο λιτό, οι εικόνες του  φέρουν χρονολογία 1895 κι αναφέρουν ως αγιογράφους την Αδελφότητα Ιωασαφαίων από τα Καυσοκαλύβια του Αγίου Όρους. 

Ανολοκλήρωτο το πρώτο βήμα 

Βγήκα και πάλι στην αυλή. Καθώς η ώρα περνούσε οι τρόφιμοι είχαν βγει για τον πρωινό τους περίπατο, τις συναντήσεις με τους φίλους τους και τον πρώτο καφέ τους. Σαν μια βόλτα στους δρόμους και το πάρκο της γειτονιάς τους, μέσα στην ασφάλεια και την προστασία του δικού τους κήπου. Μας κοίταζαν με απορία, εμάς που ήρθαμε, ανοίξαμε την εκκλησία τους και ταράξαμε για λίγο την καθημερινή τους ρουτίνα. Στεκόντουσαν στην άκρη μη θέλοντας να ταράξουν τη δική μας τελετή.  

Έφυγα με την υπόσχεση να ξαναέρθω. Έφυγα με την απορία, γιατί ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί αυτό το πρώτο βήμα αποδοχής του άλλου, της εξάλειψης των διαχωριστικών γραμμών. Γιατί το βήμα αυτό έμεινε μετέωρο κι αναζητά ακόμα σταθερό έδαφος για να κάνει το άλμα;

Της Μαρίας Δήμου

-Άδειασε η περιοχή, δεν έμεινε κανείς, έφυγαν από νωρίς όλοι, λένε οι άνθρωποι που φυλούν σαν τα μάτια τους τις εκκλησίες στην ακτή του Κεράτιου. Εμείς μόνοι περιμένουμε εδώ…

Περιμένουν κάποιον να χτυπήσει την πόρτα και να ανάψει ένα κερί στα αδειανά μανουάλια. Να μπει ένας πιστός και να προσκυνήσει αναπέμποντας της προσευχή του μπροστά στο εικονοστάσι. Γιατί τι είναι μια εκκλησία χωρίς πιστούς, χωρίς προσκυνητές, χωρίς ένα κερί να λιώνει μπροστά στα εικονίσματα, χωρίς μια ευχή, μια παράκληση, μια ευχαριστία. 

Πώς να αφήσει κανείς λοιπόν άδειες τις άγιες αυτές μέρες τους πιο ιστορικούς ναούς της Ρωμιοσύνης; Πώς να μείνουν απροσκύνητοι οι Επιτάφιοί τους; Πώς να μην αντηχήσουν τα Εγκώμια τουλάχιστον σε μία από αυτές; Λίγοι οι άνθρωποι την Πόλη, πού πρώτα να πάνε, πού πρώτα να τρέξουν; Οι υποχρεώσεις πολλές, οι ναοί  περισσότεροι, οι αποστάσεις μεγάλες.

Να όμως που το παράδειγμα του κ. Γιάννη Δεμιρτζόγλου, που για πολλά χρόνια τώρα κάνει πράξη το έθιμο των 7 επιταφίων στις ακραίες εκκλησίες στην ασιατική πλευρά της Πόλης, βρήκε φέτος μιμητές και στην ιστορική χερσόνησο, στους ναούς που τα θεμέλια τους τέθηκαν στα βυζαντινά χρόνια και στέκουν ακόμα όρθιοι για να θυμίζουν σε όλους την αέναη παρουσία των Ρωμιών στα χώματα αυτά. 

Από Παναγία Μπαλάνου

Ξεκινήσαμε λοιπόν, με τη Φιλόπτωχο Αδελφότητα και την Επιτροπή της Παναγίας Μπαλίνου τις πρώτες επαφές με τις γειτονικές Κοινότητες και αφού η συναίνεση όλων ήταν δεδομένη, τα πράγματα ήταν εύκολα. Η ιδέα του κ. Λάκη Βίγκα, Προέδρου της Κοινότητας Παναγίας Παραμυθίας να συμμετέχουμε στην ακολουθία των Εγκωμίων έδωσε άλλη πνοή στο εγχείρημα. 

Και ποιος το περίμενε τελικά πως το πρωί της Μ. Παρασκευής θα ανταποκρίνονταν τόσος κόσμος στο κάλεσμα του Μπαλίνου! Άνθρωποι από κάθε περιοχή της Πόλης αλλά και επισκέπτες από την Ελλάδα, ατομικά ή οργανωμένα σε γκρουπ, έφτασαν στο Αγίασμα των Βλαχερνών την καθορισμένη ώρα. Το Προσκύνημα των 7 επιταφίων της περιοχής Κερατίου Κόλπου μόλις ξεκινούσε υπό την ηγεσία της Φιλοπτώχου και της Επιτροπή της Κοινότητας Μπαλίνου. 

Ακολουθώντας πορεία παράλληλη με τα τείχη από τον εσωτερικό δρόμο η πολυπληθής ομάδα, αφού θαύμασε  την αγιογραφία που αποκαλύφθηκε στον εξωτερικό τοίχο της βυζαντινής εκκλησίας που έχει μετατραπεί σε τέμενος, προχώρησε για τον Άγιο Δημήτριο τον Κανάβη, στην Ξυλόπορτα, κι από εκεί στην Κοίμηση της Θεοτόκου Μπαλίνου. Εκεί με μια μικρή στάση κι ένα κέρασμα από την Κοινότητα, οι προσκυνητές και συνοδοιπόροι ξεκουράστηκαν και πήραν δύναμη για τη συνέχεια. Στην πρόσφατα ανακαινισμένη εκκλησία οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να μάθουν την ιστορία του ναού και της Κοινότητας και για όσα προγραμματίζονται για το μέλλον.

Το ηλιόλουστο αυτό πρωινό της Μεγάλης Εβδομάδας, τη μέρα του Επιτάφιου Θρήνου, τα σοκάκια του Αϊβάν-Σαράι και του Μπαλατά γέμισαν με ανθρώπους που τιμούσαν την ιστορία και τη θρησκεία όσων έχτισαν, βίωσαν και σημάδεψαν με την παρουσία τους την Πόλη αυτή. Μια πρωτόγνωρη πορεία δεκάδων ανθρώπων που αναζητούσαν τα σημάδια αυτά κι ήθελαν μέσα από τη συμμετοχή τους στο πένθος της ημέρας να αναστήσουν μια παράδοση αιώνων.

Μπαλτάς και Ταξιάρχης

Στο διάβα τους προστίθονταν και κάποιοι καθυστερημένοι κάνοντας ακόμα πιο ζωντανή την ομάδα αυτή. Μπαλατάς και Ταξιάρχης η επόμενη στάση. Κάποιοι απόρησαν με τη μεγαλοσύνη των ναών, κάποιοι πέρασαν κι από τη Ζουλόπετρα. Όλοι άναβαν ένα κερί και γονάτιζαν μπροστά στον Επιτάφιο της κάθε εκκλησίας, γεμάτοι συγκίνηση και κατάνυξη. 

Κι από τον ταξιάρχη του Μπαλατά στα ανηφορικά σοκάκια για το Μουχλί, τη Μαρία των Μογγόλων. Και τι περίεργο! Κανείς δεν δυσανασχέτησε, κανείς δεν διαμαρτυρήθηκε. Κάποιοι κουράστηκαν, μερικοί ακούμπησαν στο μπράτσο κάποιου με πιο σταθερό περπάτημα. Όλοι όμως έφτασαν στην κορυφή του πέμπτου λόφου της Βασιλεύσας. Στη σκιά της Μεγάλης του Γένους Σχολής όλοι πήραν μια βαθιά ανάσα. Σε τι μεγαλείο έφτασαν οι Ρωμιοί στην Πόλη! 

Από Βλάχ-σαράι στο Φανάρι

Μια κατεβασιά τώρα ο δρόμος μέχρι το Βλαχ-σαράι, την Παναγία Παραμυθία, στο Φανάρι. Ανάμεσα στους άστεγους, γυμνούς τοίχους της  η κατάνυξη όλων θα έφτανε στο αποκορύφωμα. Με θέα τον Κεράτιο Κόλπο, ανάμεσα σε μια βλάστηση που μαρτυρούσε τον ερχομό της άνοιξης, παρατάχτηκαν όλοι απέναντι από το άλλοτε ιερό βήμα, πήραν στα χέρια τους το βιβλιαράκι με τα Πολίτικα Εγκώμια, σύνθεσης του Μητροπολίτη Προικοννήσου κυρού Φιλόθεου, που ετοίμασε η Κοινότητα Μπαλίνου, κι έψαλαν όλοι μαζί, κληρικοί, ψάλτες και πιστοί λίγο πριν την περιφορά του επιταφίου. 

Πώς να κρύψουν όλοι, μέλη των Επιτροπών και συμμετέχοντες, τη χαρά για την αθρόα συμμετοχή στην πρωτοβουλία αυτή! Πώς να μην υποσχεθούν πως θα γίνει πια νέα παράδοση στην περιοχή με επιλογή κάθε φορά διαφορετικών εκκλησιών, για να γίνουν γνωστές όλες και να ανοίξουν όλες με τη σειρά τις πόρτες τους για να ανάψουν και πάλι κεριά στα μανουάλια τους και να προσκυνήσουν πιστοί στους επιταφίους τους. Να πάψει αυτή νεκρική σιγή και να έρθει η Ανάσταση.

Στο Αγίασμα Αγίου Χαραλάμπους

Ομολογουμένως κουρασμένοι αλλά απόλυτα ικανοποιημένοι έκλεισαν την πορεία τους στον Άγιο Νικόλαο στο Τζιμπαλί. Εκεί έξω από τα τείχη, στην εκκλησία δίπλα στο φαναριώτικο αρχοντικό και στο Αγίασμα του Αγίου Χαραλάμπους η ομήγυρης διαλύθηκε απόλυτα ικανοποιημένη, γεμάτη με συναισθήματα που γεννήθηκαν από την πορεία στα ιστορικά σοκάκια των Ρωμαίικων Κοινοτήτων και των μεγάλων ιστορικών στιγμών. 

της Μαρίας Δήμου

Όλος ο ορθόδοξος χριστιανικός κόσμος ετοιμάζεται να παρακολουθήσει την εις Άδου κάθοδον και να ψάλλει τα Εγκώμια τη Μ. Παρασκευή. Οι μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας αποτελούν την προετοιμασία για το πέρασμα από τον θρήνο για το θάνατο στη χαρά του αναστάσιμου μηνύματος. Αυτό ακριβώς το πνεύμα περιέχουν και τα σύντομα 185 τροπάρια των Εγκωμίων της Μεγάλου Σαββάτου. 

Οι διαφορές που υπάρχουν στο μέτρο τους οδηγεί στο συμπέρασμα πως ο ποιητής δεν είναι ένας αλλά είναι δημιούργημα διαφορετικών συγγραφέων. Σύμφωνα με πληροφορίες  ο αρχιμ. Ιγνάτιος της Μονής Βατοπεδίου του Αγίου Όρους συνέθεσε ορισμένα εγκώμια. Για τον Σωφρόνιο Ευστρατιάδη ποιητής των Εγκωμίων είναι ο Μητροπολίτης Ρόδου Νείλος (14^ος  αι.). Άλλοι θέλουν ως ποιητές των Εγκωμίων τον Θεόδωρο Στουδίτη (8^ος  αι.) και τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Αρσένιο (13^ος  αι.).

Στην Πόλη όμως το 1960 εκδόθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο «Μερίμνη και δαπάνη της Πνευματικής Διακονίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου» ένα τευχίδιο με τίτλο « Ο Επιτάφιος Θρήνος ή τα Εγκώμια του Μεγάλου Σαββάτου». Σ’ αυτό περιέχονται τα Εγκώμια που συνέθεσε ο Μητροπολίτης Προικοννήσου κ. Φιλόθεος, τα ενέκρινε η Ιερά Σύνοδος και εκδόθηκαν με την επιμέλεια της Πνευματικής Διακονίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Αυτά μάθαιναν να ψέλνουν τα παιδιά που ανέβαιναν στα αναλόγια των εκκλησιών εκείνες τις ημέρες. Αυτά εξέφραζαν την πολίτικη και πατριαρχική απόδοση του Επιτάφιου Θρήνου

Αυτά τα Εγκώμια θα ψάλλουν οι συμμετέχοντες στην πορεία των 7 Επιταφίων στις εκκλησίες της περιοχής Κερατίου Κόλπου στην Παναγία Παραμυθία, στο Βλαχ-σαράι του Φαναρίου στις 2 το μεσημέρι της Μ. Παρασκευής ζωντανεύοντας μια ακόμα πολίτικη παράδοση.

Της Μαρίας Δήμου

Η Πόλη ήταν, είναι και θα είναι ταξιδιωτικός προορισμός. Ένα ταξίδι που για πολλούς μπορεί να είναι όνειρο ζωής και για άλλους ένας διαρκής προορισμός. Τα όσα μπορεί να δει κανείς και να επισκεφτεί εδώ φυσικά τελειωμό δεν έχουν. Έχουν όμως τα περισσότερα ακριβά εισιτήρια που κάνουν απαγορευτική την είσοδο σ’ αυτά. 

Τι θα λέγατε όμως αν βρίσκαμε εναλλακτικές λύσεις;

Ας πούμε, αντί της Βασιλικής Κινστέρνας των 32 ευρώ να επισκεπτόταν κανείς αυτήν που βρίσκεται στο πάρκο του Gülhane ακριβώς απέναντι και είναι και δωρεάν; Μπορεί να μην έχει το μέγεθος της μεγάλης δεξαμενής, παίρνει όμως κανείς την αίσθηση των υπόγειων αυτών χώρων και την εμπειρία της καθόδου σε μια βυζαντινή κινστέρνα.

 Τώρα αν το εισιτήριο των 40 ευρώ για το οθωμανικό ανάκτορο του Topkapı σας φαίνεται «αρμυρό», υπάρχει η δωρεάν είσοδος στο Hünkar Kasrı, πίσω ακριβώς από την Αιγυπτιακή Αγορά, από το Mısır Çarşı. Είναι ένα μικρό οθωμανικό ανάκτορο, που φιλοξενούσε τον Padişah και την οικογένειά του κατά την περίοδο του Ραμαζανιού, όταν επισκέπτονταν το Yeni Cami. 

Αν τώρα γοητεύεστε, όπως είναι αναμενόμενο, από τη βυζαντινή αρχιτεκτονική και η είσοδος στο γυναικωνίτη της Αγίας Σοφία με αντίτιμο τα 25 ευρώ δεν τη σηκώνει το βαλάντιό σας, τότε μπορείτε να θαυμάσετε το μεγαλείο της απ’ έξω και να επισκεφτείτε άλλους βυζαντινούς ναούς, όπως τη Μονή Παντοκράτορα με την υπέροχη ταράτσα και την καταπληκτική  θέα ή το Kalederhane cami ( ναός της Παναγίας της Κυριωτισσας) με τις μοναδικές ορθομαρμαρώσεις. 

Τέλος θα πρέπει να ξέρετε πως το φαγητό στην Πόλη έχει πια τόσο ακριβό, σαν να τρωει κανείς  χαβιάρι. Μια καλή λύση λοιπόν είναι τα εστιατόρια του Μητροπολιτικού και των τοπικών Δήμων της Πόλης. Με την ονομασία İBB Sosyal Tesisleri θα βρείτε εστιατόρια και καφέ στο Φανάρι κι ακριβώς απένατι στο Kaşımpaşa,  στο Eyüp, στο  Çihagir, στο Cankurtaran κάτω από την Αγία Σοφία, στην παραλία της Θάλασσας του Μαρμαρά κι αλλού. Όλα σε προνομιακές τοποθεσίες και με πολύ καλές τιμές. Βέβαια θα πρέπει να αποφύγετε τις ώρες αιχμής, γιατί η αναμονή θα είναι μεγάλη. 

Η Πόλη πάντα μαγική και πλανεύτρα,  όμως πάντα δίνει και εναλλακτικές για όσους την αγαπούν και την επισκέπτονται!