Της Μαρίας Δήμου

Να πάτε στην Ίμβρο. Να ταξιδέψετε στο νησί που βρίσκεται στο βορειοανατολικό Αιγαίο, ανάμεσα στη Σαμοθράκη και τηΛήμνο. Το νησί που βασανίστηκε όσο κανένα κι έχει καταφέρει τα τελευταία χρόνια ένα πραγματικό θαύμα. 

Να πάτε και να δείτε τα επτά ελληνικά χωριά της, την Παναγιά, τους Αγίους Θεοδώρους, τα Αγρίδια, το Σχοινούδι, το Γλυκύ, το Κάστρο, το Ευλάμπιο. 

Να περπατήσετε στα λιθόστρωτα σοκάκια και να χαρείτε δροσερά κεράσματα στα καφενεία. 

Να θαυμάσετε τα μικρά πέτρινα σπίτια και τα δίπατα αρχοντικά. 

Να δείτε τα σχολεία, το νηπιαγωγείο και τοδημοτικό στους Αγίους Θεοδώρους, το γυμνάσιο και λύκειοστα Αγρίδια. 

Να επισκεφτείτε το μουσείου του Οικουμενικού Πατριάρχη και να βρείτε λίγο πιο πέρα το καφενείο του παππού του. 

Να μπείτε στις εκκλησιές και να δείξετεσεβασμό στον κόπο και τον πόνο των ανθρώπων που κράτησαν άσβεστη τη φλόγα της πίστης και της γλώσσαςτους σε πολύ δύσκολες συνθήκες. 

Να σκαρφαλώσετε στα πάμπολλα ξωκκλήσια της, να ανάψετε το κεράκι σας και να σεργιανίσετε από ψηλά τη θέα. Κι αν μάθετε πως κάπου έχει πανηγύρι να αφήσετε κάθε τι άλλο και να πάτε.

Να πάτε για κολύμπι στον Κέφαλο

Να πάτε για κολύμπι στον Κέφαλο και να αφήσετε τον άνεμο να φουσκώσει το μαντίλι σας σαν πανάκι σε βαρκάκι. Να απολαύσετε τους σέρφερς και να αγναντεύσετε το πέλαγος και την Τένεδο στο βάθος του ορίζοντα. Να ανεβείτε απόγευμα στο Γλυκύ και να φτάσετε ως τον τεράστιο αιωνόβιο πλάτανο που σκεπάζει με τα τεράστια κλαδιά του τη μεγάλη βρύση. Να μπείτε στη Στενάδα και να πιείτε έναν καφέ με θέα τη θάλασσα. Να πάρετε το δρόμο για το Κάστρο και να ανεβείτε λίγο πριν δύσει ο ήλιος. Να μαγευτείτε από τα χρώματα που βάφεται ο ορίζοντας και να ακολουθήσετε με τη ματιά το περίγραμμα της Σαμοθράκης. Να αφήσετε το βλέμμα να ακολουθήσει τα καΐκια που επιστρέφουν στο λιμάνι και να σταθείτε στη σκιά των πέτρινων υπολειμμάτων του Βυζαντινού κάστρου. Να φανταστείτε κουρσάρους και πειρατές να βγαίνουν από τα στενά του Ελλήσποντου και να αναζητούν αραξοβόλι και καινούρια λεία στα νησιά του Αιγαίου.

Να πιείτε ιμβριώτικο κρασί

Κι όταν ο ήλιος θα έχει βυθιστεί στο νερό και το φως του θα σβήνει να καθίσετε στον Ποσειδώνα, στο χείλος του γκρεμού, κάτω από τις γιρλάντες με τις χρωματιστές λάμπες. Να πιείτε ιμβριώτικο κρασί και να φάτε νόστιμους μεζέδες.

Να πάρετε το καΐκι από το παλιό λιμάνι του Κάστρου και να πάτε στα Κασκαβάλια. Να θαυμάσετε τη δύναμη και την τέχνη της φύσης και να ρωτήσετε για το θρύλο που συνοδεύει την περιοχή. Να μη φοβηθείτε την απόσταση και να ζητήσετε από τον Καϊκτσή να σας πάει στους αμμόλοφους. Να βουτήξετε από το καΐκι και να κολυμπήσετε στα πεντακάθαρα νερά, να φτάσετε στην ακτή και να ξαπλώσετε στη ζεστή άμμο. Μια έρημος στην ακτή της Ίμβρου θα σας ανταμείψει γενναιόδωρα! Αν αντέχετε, να σκαρφαλώσετε στους απότομους αμμόλουφους και να ξαναβουτήξετε στο νερό για να πλυθείτε από τους άπειρους κόκκους ψιλής άμμου.

Να πάτε στην İspilia, στον τόπο του Πλια, και να κάνετε πρωινό με θέα το Θρακικό Πέλαγος. Πριν ο ήλιος δύσει να πάρετε το δρόμο για το Σχοινούδι. Να ανεβείτε από το δρόμο δίπλα από το παλιό σχολείο, το σημερινό ξενοδοχείο απέναντι από την Αγία Μαρίνα. Να περπατήσετε στα σοκάκια του μεγαλύτερου κάποτε χωριού των Βαλκανίων. Να δείτε την καταστροφική δύναμη του ανθρώπου και να πονέσει η ψυχή σας από την εγκατάλειψη. Να συζητήσετε με τους ανθρώπους που θα βρεθούν στο δρόμο σας και να μάθετε τι έχουν υποστεί στα δύσκολα για τον ελληνισμό του νησιού χρόνια. Θα θαυμάσετε έτσι ακόμα περισσότερο το κουράγιο και την αγάπη για τον τόπο τους.

Να μεθύσετε με την ομορφιά του τόπου

Να ανεβείτε και πάλι στους Αγίους Θεοδώρους και να φάτε παραδοσιακά ιμβριώτικα εδέσματα, πιτάκια με τυρί κι αρνί γεμιστό, να πιείτε τοπικό κρασί στον Ιλισσό του Στέλιου που έδωσε το όνομα του ποταμού του νησιού στο μαγαζί του. Ένα όνομα που το έφεραν οι πρώτοι Αθηναίοι άποικοι μεταφέροντας το όνομα του ποταμού της πόλης τους.

Να ακούσετε εδώ τραγούδια παραδοσιακά αλλά και ρεμπέτικα και να μεθύσετε από την ομορφιά του τόπου.

Να πάρετε μέλι, βότανα, κρασιά κι ό,τι άλλο αγαπά η ψυχή σας!

Να πάτε στην Ίμβρο είτε καλοκαίρι είτε άνοιξη είτε φθινόπωρο. Ο χειμώνας εδώ δεν αστειεύεται.

Να πάτε και να ζήσετε την κάθε στιγμή!

*Το κείμενο γράφτηκε το 2022 αλλά η προτροπή για το ταξίδι συνεχίζει να ισχύει!

Ης Μαρίας Δήμου

Η ποικιλία των γλυκών στα ζαχαροπλαστεία και στους φούρνους της Πόλης δεν έχει προηγούμενο. Καινούριες ιδέες, φερμένες από διάφορες περιοχές της ανατολής ή της δύσης, σε συνδυασμούς και παραλλαγές κάνουν κάθε τόσο την εμφάνισή τους στις βιτρίνες των μαγαζιών. Μαζί όμως με τα καινούρια ξαναγεννιούνται και παλιές συνταγές που βοηθούν ιδιαίτερα τους πιο μεγάλους να ικανοποιούν τη νοσταλγία τους. 

Έτσι και το γνωστό καραμελάδικο, το Balat Merkez Şekercisi στο Çıfıt Çarşısı του Μαλατά  στην έξοδο προς το Μπαλίνο, προσφέρει στους πελάτες του αυτές τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού και Gasato. 

Δίπλα στους γνωστούς ακιντέδες, τις σκληρές καραμέλες με τις μοναδικές γεύσεις φρούτων και αρωματικών, που από εδώ προμηθευόταν το Σαράι και το Χαρέμι, έκανε την εμφάνισή του και το παγωτό κασάτο. Τώρα ο περαστικός από τα στενά σοκάκια του Μπαλατά μπορεί να βρει κι αυτό το γλυκό. Γιατί το Gasato που διαφημίζει η ταμπέλα μπροστά στο κατάστημα δεν είναι άλλο από παγωτό σε μικρό κυπαλάκι γκοφρέτας. Γιατί ακριβώς αυτό σημαίνει «κασάτο», παγωμένο γλυκό σε στρογγυλό κουπάκι.

Ο πάντα ευγενικός κ. Mustafa Güçlü, που συνεχίζει την παράδοση του μαγαζιού από την πρώτη Εβραία ιδιοκτήτρια μέχρι σήμερα, αποκαλεί το γλυκάκι «παραδοσιακό ρωμαίικο παγωτό» και το πουλά προς 25 λίρες. 

Ομολογώ πως δεν άντεξα στον πειρασμό και το δοκίμασα! Νοστιμότατο και τόσο όσο χρειάζεται για να γλυκαθεί κανείς χωρίς να λιγωθεί από την ποσότητα. Δυο-τρεις βούκες κι η απόλαυση στα ύψη.

Αν λοιπόν ο δρόμος σας σας φέρει στην περιοχή ανάμεσα στο Μπαλατά και το Μπαλίνο, στο τέρμα του Çıfıt Çarşısı μην παραλείψετε να πάρετε ακιντέδες, τις σκληρές καραμέλες και παγωτό κασάτο!

Της Μαρίας Δήμου

Το Ζωγράφειο Γυμνάσιο-Λύκειο της Πόλης βρίσκεται και πάλι στην επικαιρότητα κι αυτή τη φορά όχι για κάποιο συνέδριο ή κάποια επιτυχία των μαθητών του αλλά για τις αλλαγές που θα πραγματοποιηθούν στο κτίριο που το στεγάζει από το 1893. 

Το Ζωγράφειο μαζί με το Ζάππειο αποτελούν τα σύμβολα της Ομογενειακής Εκπαίδευσης στην περιοχή του Πέρα και στην Κοινότητα Σταυροδρομίου κι έχουν διαγράψει μια πορεία που ξεπερνά πια κατά πολύ τον ένα αιώνα κι έχουν μορφώσει χιλιάδες παιδιά της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας παρέχοντας για δεκαετίες υψηλού επιπέδου εκπαίδευση. 

Ξεκίνησε ως Ενοριακή Σχολή της Παναγίας

Ξεκινώντας το 1851 ως "Ενοριακή Σχολή της Παναγίας" σε δύο ξύλινα σπίτια, στο χώρο που βρίσκεται και σήμερα το Ζωγράφειο, το ομογενειακό αυτό σχολείο θα αποκτίσει το λαμπρό οικοδόμημα που βλέπουμε σήμερα μετά από τη γενναία δωρεά του Χρηστάκη Ζωγράφου, που  χορηγεί  10.000 χρυσές λίρες για την ανέγερσή του. Προς τιμήν του μεγάλου ευεργέτη δίνεται το όνομά του στο σχολείο που εγκαινιάζεται την 19η Σεπτεμβρίου 1893. Το κτίριο ήταν τριώροφο και κάλυπτε τις ανάγκες με αίθουσες, εργαστήρια, γραφεία και φυσικά τη γνωστή αίθουσα εκδηλώσεων. 

Όταν όμως στις αρχές της δεκαετίας του ’60 ο αριθμός των μαθητών είχε αυξηθεί πολύ περισσότερο αποφασίστηκε να αναγερθούν άλλοι δύο όροφοι με τις τεχνικές μεθόδους της εποχής, δηλαδή με σκυρόδεμα. 

Αποφασίστηκε κατεδάφιση δύο ορόφων

Αυτοί οι δύο όροφοι λοιπόν είναι που έχουν δημιουργήσει στατικά προβλήματα στο κτίριο του Ζωγραφείου κι αποφασίστηκε να κατεδαφιστούν. Μετά από τον ισχυρότατο φονικό σεισμό στην περιοχή της  Αντιόχειας και δεδομένου ότι η Πόλη βρίσκεται πάνω σε ένα ενεργό ρήγμα, η κατάσταση κρίθηκε επικίνδυνη μετά από σχετικούς ελέγχους που διενεργήθηκαν τόσο από το Μετσόβειο Πολυτεχνείο, με τη βοήθεια της ΟΙ.ΟΜ.ΚΩ., όσο κι από το Πολυτεχνείο της Πόλης. 

Ούτε η απόφαση ήταν εύκολη ούτε η πραγματοποίηση του έργου. Συναισθηματικοί λόγοι αλλά κυρίως οικονομικοί έπρεπε να ξεπεραστούν και να προχωρήσουν τα πράγματα για να διασφαλιστεί η σωστή λειτουργία του σχολείου και κυρίως η ασφάλεια μαθητών κι εκπαιδευτικών. 

Έτσι το καλοκαίρι αυτό, εκμεταλλευόμενοι τις διακοπές και την απουσία όλων από το κτίριο, θα ξεκινήσουν τα έργα και θα κατεδαφιστούν οι δύο τελευταίοι όροφοι, που χάριζαν από το μπαλκόνι του τελευταίου την πανοραμική θέα προς την Πόλη. 

Καμιά τέτοιου είδους απόφαση δεν είναι εύκολη.

 Κανένα τέτοιο έργο δεν είναι ευκολοπραγματοποίητο. Η ανάγκη όμως για παροχή εκπαίδευσης στα παιδιά με ασφάλεια δεν είναι ποτέ θέμα προς διαπραγμάτευση. 

Καλή επιτυχία στο δύσκολο αυτό έργο τόσο για το Διευθυντή του Σχολείου κ. Γιάννη Δεμιρτζόγλου όσο και για την Επιτροπή της Κοινότητας Σταυροδρομίου, καθώς το Ζωγράφειο συνεχίζει να είναι ένα Κοινοτικό Σχολείο. 

Της Μαρίας Δήμου

Η παρουσία της Ρωμιοσύνης στην Πόλη δεν μπορεί να γίνει κατανοητή ξεκομμένη από το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Ποτέ ο πληθυσμός της Κωνσταντινούπολης και της σύγχρονης İstanbul  δεν ήταν αμιγής αλλά αποτελούνταν από ένα μωσαϊκό εθνοτήτων και θρησκειών. Θα πρέπει λοιπόν να κοιτάξει κανείς τη μεγάλη εικόνα, να συνεργαστεί με εκπροσώπους άλλων κοινοτήτων και θρησκειών, να ανοίξει το βλέμμα του και να έχει ευρύτητα πνεύματος αν θέλει να γίνει κοινωνός του μεγαλείο της Πόλης.  

Η ιστορική χερσόνησος και ιδιαίτερα η περιοχή της ακτής του Κεράτιου Κόλπου αποτελούν το καλύτερο παράδειγμα. Από τη βυζαντινή Κωνσταντινούπολη και την οθωμανική Konstantiniyye μέχρι τη σημερινή İstanbul η συμβίωση ομάδων με καταγωγή από κάθε σημείο της αυτοκρατορίας έχει αφήσει ανεξίτηλα σημάδια στο παλίμψηστο της περιοχής. Στρώματα ιστορία άλλοτε διαδοχικά κι άλλοτε παράλληλα  δεν αφήνουν καμία αμφιβολία γι’ αυτό. 

Ο ιστορικός καμβάς της περιοχής Φαναρίου – Μπαλατά

Έτσι κι η εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 16 Ιουνίου 2025 στην αίθουσα της Κοινότητας Παναγίας Παραμυθίας ήταν ένα ακόμα βήμα στην προσπάθεια ανάγνωσης του ιστορικού καμβά της περιοχής Φαναρίου-Μπαλατά. Σε μια από τις πιο πυκνές σε ιστορία περιοχές της Πόλης, που κάθε βήμα οδηγεί σε διαφορετικά σημεία αναφοράς και ξετυλίγει διαφορετικές ιστορίες, είναι αδύνατο να ειδωθεί η ιστορία της κάθε κοινότητας χωριστά. Με το Βλαχ-Σαράι, την Παναγία Παραμυθία, την εκκλησία των Πριγκίπων των Παραδουνάβιων περιοχών, κάτω από τη Μεγάλη του Γένους Σχολή  και δίπλα στο Μετόχι του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, απέναντι από τη Βουλγαρική εκκλησία και σε απόσταση αναπνοής από την έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, είναι άμεση η συνδεδεμένη με  την ιστορία των Βοεβόδων της Μολδοβλαχίας και των Φαναριωτών Πριγκίπων.

Η γειτνίαση όμως και με την οικία που φιλοξένησε για κάτι παραπάνω από μία 20ετία τον Μολδαβό Πρίγκιπα Δημήτρη Καντεμίρ ήταν η αφορμή για την εν λόγω εκδήλωση. Σε μία συνεργασία με το Ρουμανικό Πολιτιστικό Κέντρο Δημήτρης Καντεμίρ της Πόλης  (Dimitrie Cantemir  Romen Kültür Merkezi İstanbul)  παρουσιάστηκε μια πολύπλευρη ανάγνωση της προσωπικότητας του πολυσχιδούς μουσικού και διανοητή. 

Ρωμαίικος πυρήνας κινητικότητας το Βλαχ-Σαράι

Με ομιλητές τους: Mehmet Uğur Ekinci, Nadezhda Alexandrova, Catalin Cernatescu, Βασίλειο Σύρο και Βασίλειο Τσιότρα έπιχειρήθηκε μια πολύπλευρη προσέγγιση τόσο της προσωπικότητας όσο και του έργου του Δημήτρη Καντεμίρ με αναφορές και συγκρίσεις με το έργο συμμαινουσών προσωπικοτήτων της εποχής του. 

Με τον πάντα πρόθυμο κι ανοιχτό σε συνεργασίες Πρόεδρο της Κοινότητας κ. Λάκη Βίγκα τα ανοίγματα σε ιδρύματα, πανεπιστήμια και φορείς που δραστηριοποιούνται στο χώρο του πολιτισμού και της εκπαίδευσης  έχουν κάνει το Βλαχ-Σαράι σημείο συνάντησης, ενημέρωσης  κι ανταλλαγής απόψεων πάνω σε θέματα που αφορούν κυρίως της περιοχή του Κεράτιου. Έχουν δώσει ζωή στο μέχρι πρόσφατα κενό σώμα του ερειπωμένου ναού κι έχουν δημιουργήσει έναν ρωμαίικο πυρήνα κινητικότητας. 

Της Μαρίας Δήμου

Τις μέρες των γιορτών, ειδικά όταν συνδυάζονται με ολιγοήμερες ή πολυήμερες διακοπές η Πόλη αδειάζει. Λογικό θα μου πείτε, μεγαλούπολη είναι, οι άνθρωποι περιμένουν μερικές μέρες αργιών για να πάνε κάποιο ταξίδι, να πάνε στα εξοχικά τους ή στις ιδιαίτερες πατρίδες τους.

Τότε οι δρόμοι αποκτούν μια φυσιολογική ροή στην κίνηση των οχημάτων. Η μόνη καθυστέρηση μπορεί να είναι η ολιγόλεπτη στάση στα φανάρια. Όσοι πάλι κυκλοφορούν με τα πόδια απολαμβάνουν την Πόλη με την ησυχία τους, χαζεύουν, κοντοστέκονται, χωρίς να βρίσκονται μέσα σε ένα ανθρώπινο ποτάμι. Στα ΜΜΜ που κατευθύνονται προς τις συνοικίες βρίσκει κανείς εύκολα θέση να καθίσει. 

Πλήθος κόσμου σε ουρές

Συγχρόνως όμως αν κάποιος κινηθεί σε άλλες περιοχές, θα συναντήσει μια τελείως διαφορετική εικόνα. Πλήθος κόσμου, που συνωστίζεται σε ουρές και καταστήματα, σε πλατείες και παραλίες.

Ποιοι είναι όμως αυτοί που φεύγουν; Πού μένουν; Σε ποιες περιοχές της Πόλης κινούνται στην καθημερινότητά τους και τώρα φαντάζουν άδειες; 

Και συγχρόνως ποιοι είναι αυτοί που μένουν; Πού μένουν και ποιες είναι οι περιοχές που επιλέγουν να κινηθούν αυτές τις μέρες των εορτών κι αργιών; 

Οι απαντήσεις φυσικά αποδεικνύουν το πόσο διαφορετικά ζουν και κινούνται οι διαφορετικές κοινωνικές και οικονομικές ομάδες της Πόλης. 

Πρωινή βόλτα στο Μέγα Ρεύμα

Η πρωινή βόλτα στο Μέγα Ρεύμα ήταν μια απόλαυση, με το αυτοκίνητο να κάνει τη διαδρομή σε χρόνο ντε τε. Αλλά και το κέντρο του οικισμού έμοιαζε με μια απλή καθημερινή κι όχι μεσημέρι Σαββάτου. 

Στο Eminönü όμως τα πράγματα ήταν τελείως διαφορετικά. Ακόμα κι η διαδρομή με το βαπόρι έδινε μια άλλη εικόνα. Από τους δημοφιλείς προορισμούς, το Ortaköy και το Beşiktaş ξεχείλισε από κόσμο. Στο τέρμα όμως, στο Eminönü που είναι κομβικό σημείο για τη μετακίνηση στην Πόλη, η κατάσταση θα μπορούσε να θεωρηθεί και τρομακτική. Χιλιάδες άνθρωποι να μπαινοβγαίνουν στα βαπόρια, άλλοι για τις ακτές του Βοσπόρου κι άλλοι για τα νησιά. Για κάποιους τα δωρεάν εισιτήρια των ημερών αυτών είναι μια ανάσα για τη βόλτα της οικογένειάς τους.

Μιλιούνια αμέτρητα

Άλλοι να κάθονται στην προκυμαία, άλλοι να στριμώχνονται στα περάσματα, άλλοι να στέκονται μπροστά στους πλανόδιους πωλητές. Κι άλλοι τόσοι απέναντι, στην Αιγυπτιακή αγορά, στην πλατεία μπροστά από το Yeni Cami. Χιλιάδες κόσμου, μιλιούνια αμέτρητα. 

Η επιστροφή στη γειτονιά μας, στο Feriköy, μας επανέφερε στην ηρεμία των εορτών, στην ησυχία της απουσίας των άλλων.

Της Μαρίας Δήμου

Πραγματοποιήθηκε χθες με επιτυχία στη Σχολή Γαλατά στο Karaköy η παράσταση λόγου και μουσικής με τίτλο «Samatya» από την ομάδα Sesler Hazinesi Orkestrası. Παίρνοντας αφορμή από την συνύπαρξη Ρωμιών και Τούρκων στην περιοχή των Ψωμαθείων κι αναφέροντας ακροθιγώς τα γεγονότα του Σεπτεμβρίου του ’55 η παράσταση συνδύασε το αναλόγιο κειμένων με θεατρικό τρόπο και τα τραγούδια, ελληνικά και τουρκικά, για να πλέξει μια ερωτική ιστορία ανάμεσα στη Ρωμιά Θεοδώρα και τον Τούρκο Αλή. 

Η ιστορία ξεκινά από την περιοχή των Ψωμαθείων και κλείνει στη Θεσσαλονίκη 20 χρόνια μετά. 

Τα κείμενα και η αφήγηση ήταν του Kaan Elbingil, η μουσική σύνθεση του πρωτότυπου τραγουδιού «Samatya» ήταν της Elif Eglar Kutlu σε τουρκούς στίχους του Niyazi Ölmez και μετάφραση στα ελληνικά της Μαρίας Κιορπελίδου.

Στην παράσταση έλαβαν μέρος:

ΣΟΠΡΑΝΟ: ΜΑΡΙΑ ΚΙΟΡΠΕΛΙΔΟΥ, 

ΒΑΡΥΤΟΝΟΣ:NİYAZİ ÖLMEZ, 

ΠΙΑΝΟ: EFE GERDANOĞLU , 

ΒΙΟΛΙ: ELİF EGLAR KUTLU,

ΒΙΟΛΑ: AYÇA KÖKE, 

ΒΙΟΛΟΝΤΣΕΛΟ: SANA BEIDAGHI

ΚΟΝΤΡΑΜΠΑΣΟ: AYCAN BEŞİKÇİ, 

ΚΡΟΥΣΤΑ: HAKAN ÇETİNKAYA

ΑΦΗΓΗΣΗ: ÖZNEL AKDİK İSLİ, KAAN ELBİNGİL

Ακούστηκαν τραγούδια των Σογιούλ, Γιαννίδη, Σακελλαρίδη, Χατζηαποστόλου. 

Της Μαρίας Δήμου

Ο ναός του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, ο «εν τη Καραμανία», όπως ήταν γνωστός εξ αιτίας της καταγωγής των ενοριτών και της τουρκοφωνίας τους, βρίσκεται στα Ψωμαθειά, δίπλα στην Μονή Στουδίου, σε μια από τις πιο ιστορικές και δυναμικές Κοινότητες της Πόλης. Η μοίρα του ακολούθησε αυτή των περισσότερων ναών και καταστράφηκε πολλές φορές από πυρκαγιές αλλά κάθε φορά ξαναχτιζόταν με τελευταία ανοικοδόμηση το 1804 και ανακαίνιση από τον Κωνσταντίνο Γιολασιγμάζη το 1830.

Στον εξωτερικό βόρειο τοίχο του ναού υπάρχουν ανάγλυφες μαρμάρινες πλάκες με πιο ενδιαφέρουσα αυτή που αναπαριστά ένα ημερολόγιο σε κυκλική μορφή. Στην επιγραφή της πλάκας διαβάζουμε πως είναι ανάθημα του Ευαγγελινού του Λέσβιου ενώ το  υπόλοιπο κείμενο είναι δυσανάγνωστο εξ αιτίας της φθοράς που έχει υποστεί. 

Η αναφορά των μηνών έκανε φανερό εξ αρχής ότι πρόκειται για κάποιο τρόπο μέτρησης του χρόνου. Πολλά στοιχεία όμως ήταν δύσκολο να ερμηνευτούν.

‘Πασχάλιον’ στην ανάγλυφη πλάκα

Η αναζήτηση στο διαδίκτυο δεν έδωσε κάτι παρόμοιο  κι έτσι το ενδιαφέρον μου έγινε ακόμα πιο έντονο. Επικοινώνησα με φίλους που ασχολούνται είτε με την αρχαιολογική έρευνα είτε με την ελληνική γραμματεία και οι πληροφορίες ήταν μάλλον μηδαμινές. Η αναφορά όμως της λέξης «πασχάλιον» από μία φίλη ήταν η αφορμή για να αλλάξει το πεδίο έρευνας και να γίνει τελικά κατανοητό τι ακριβώς αναπαριστά η ανάγλυφη πλάκα.

Πρόκειται για ένα ΚΑΝΟΝΙΟΝ ΑΙΩΝΙΟΝ, ένα ημερολόγιο που έχει διαχρονική εφαρμογή, είναι δηλαδή αιώνιο. Βασίζεται σε αστρονομικές παρατηρήσεις και μαθηματικούς υπολογισμούς. Είναι αποτέλεσμα μελέτης κι εργασίας αιώνων με κύριο σκοπό τον χρονικό ορισμό του εορτασμού του Πάσχα. 

Το Κανόνιον Αιώνιον μοιάζει με μια υπολογιστική μηχανή που λειτουργεί με βάση κάποιους μαθηματικούς τύπους. Για να το κατανοήσουμε θα πρέπει να αναγνωρίσουμε τα μέρη του. 

«Ηλίου Θεμέλιον»

Με την πρώτη ματιά ο απλός παρατηρητής διακρίνει 13 ομόκεντρους κύκλους και ακτινωτά σειρές γραμμάτων. Ο καθένας από τους κύκλους  αφορά κι έναν μήνα του χρόνου, όπως γίνεται φανερό από την ακτίνα με τα αρχικά των ονομάτων τους, αρχής γενομένης από τον Μάρτιο.  Η 1η Μαρτίου  θεωρείται «Ηλίου θεμέλιον». Η επιλογή του μήνα έγινε εξαιτίας του μη σταθερού αριθμού ημερών από την 1η Ιανουαρίου μέχρι την 1η Μαρτίου. Η αλλαγή των ημερών κατά τα δίσεκτα έτη δεν δίνει μια σταθερή βάση μέτρησης κι έτσι ο Μάρτιος αποτελεί τον εναρκτήριο μήνα της μέτρησης. Στο κέντρο του κύκλου υπάρχει ο ήλιος η πηγή της ζωής και το κέντρο, γύρω από τον οποίο η κίνηση της γης ορίζει τον χρόνο. 

Στον εξωτερικό κύκλο υπάρχει αρίθμηση από το 1 μέχρι το 28. Αυτό δεν έχει σχέση με τις ημέρες του κάθε μήνα αλλά είναι ο αριθμός που δηλώνει τον κύκλο Ηλίου, δηλαδή 28 (όπως προκύπτει από σύνθετους μαθηματικούς υπολογισμούς) Ιουλιανά έτη, που είναι ακριβώς το διάστημα κατά το οποίο οι μέρες της εβδομάδας επανέρχονται στις ίδιες ακριβώς ημερομηνίες.

«Η τάξη του κύκλου»

Πώς λειτουργεί όμως; Διαιρώντας μια δεδομένη χρονιά, χρονολογημένη από κτίσεως κόσμου (7.533 φέτος), με τον αριθμό 28, λαμβάνεται ένας αριθμός του οποίου το ακέραιο μέρος είναι ο λεγόμενος "κύκλος του Ηλίου", το δε υπόλοιπο της διαίρεσης είναι η "τάξη του κύκλου του Ηλίου". Αυτός ο αριθμός, το υπόλοιπο της διαίρεσης, χρειάζεται για να βρεθεί η τάξη του κύκλου του ήλιου κάθε χρονιάς και είναι από το 1 μέχρι το 28 και είναι οι αριθμοί που βρίσκονται στον εξωτερικό κύκλο του ΚΑΝΟΝΙΟΥ. 

Για τις σύγχρονες χρονολογίες και για μεγαλύτερη ευκολία προτείνεται ο τύπος Χ-1940 αντί για την από κτίσεως κόσμου , όπου Χ είναι η χρονολογία που μας ενδιαφέρει. Διαιρώντας στη συνέχεια το αποτέλεσμα της αφαίρεσης με το 28 και παίρνοντας το υπόλοιπο της διαίρεσης έχουμε την τάξη κύκλου του έτους Χ.

Παράδειγμα 2025-1940=85   85:28= 3 με υπόλοιπο 1.  Άρα η τάξη κύκλου του 2025 είναι 1.

Με οδηγό την τάξη κύκλου μπορούμε να βρούμε στο ΚΑΝΟΝΙΟ ΑΙΩΝΙΟ τι μέρα ήταν η πρώτη κάθε μήνα αυτού του έτους και μετά να υπολογίσουμε όλες τις υπόλοιπες μέρες. 

Με δυο απλές πράξεις

Ακτινωτά κάτω από κάθε αριθμό του εξωτερικού κύκλου υπάρχουν γράμματα που αντιπροσωπεύουν τις ημέρες της εβδομάδας

Α - Δευτέρα

Β - Τρίτη

Γ - Τετάρτη

Δ - Πέμπτη

Ε – Παρασκευή

C - Σάββατο

Ζ – Κυριακή

Έτσι για τη χρονιά που έχουμε ως παράδειγμα, το 2025, 1η Μαρτίου ήταν Σάββατο και σημειώνεται με το γράμμα C. 

Το ημερολόγιο στον τοίχο του Ναού των Ψωμαθείων με δύο απλές πράξεις μας δίνει για όλες τις χρονιές που πέρασαν και για όλες που θα έρθουν τη δυνατότητα να βρούμε τι μέρα ήταν ή θα είναι η 1η κάθε μήνα. Μια αφαίρεση και μια διαίρεση είναι αρκετές για να μας δώσουν αυτές τις πληροφορίες. Μπορεί τώρα με τα ημερολόγια των ηλεκτρονικών μας συσκευών να μας φαίνεται ασήμαντο κάτι τέτοιο, φανταστείτε όμως για τους ανθρώπους αρχές του προηγούμενου αιώνα πόσο εντυπωσιακό θα ήταν αυτό.

Η αντίληψη της έννοιας του χρόνου και η μέτρησή του ήταν από τα μεγαλύτερα προβλήματα του ανθρώπου. Άλλοτε με το φαντασιακό του κι άλλοτε με τη λογική του προσπαθούσε να δίνει απαντήσεις στα ερωτήματά και να λύνει τα προβλήματα που δημιουργούνταν. . Και η μέτρηση του χρόνου ήταν ένα από αυτά.   Η παρατήρηση, η υπόθεση  και το πείραμα όμως, τα βασικά στοιχεία της επιστήμης, του άνοιξαν σιγά σιγά το δρόμο προς την κατανόηση της φύσης. Ο χρόνος αποτελεί ένα μέγεθος που ορίζει τη ζωή μας, τη βάζει σε πλαίσιο, κάποτε την καταδυναστεύει. Είναι όμως αναγκαία η μέτρηση και η οριοθέτησή του. Και το ΚΑΝΟΝΙΟΝ ΑΙΩΝΙΟΝ μας θυμίζει την αέναη και επαναλαμβανόμενη ροή του.  

της Μαρίας Δήμου

Πριν λίγες μέρες πραγματοποιήθηκε σε περιορισμένο αριθμό δημοσιογράφων κυρίως από την Ελλάδα η παρουσίαση του Project που ολοκληρώνεται σε λίγες μέρες στον Ιερό Ναό της Κοίμησης Θεοτόκου Μπαλίνου και είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας του Προέδρου της PeoopleCert κ. Βύρωνα Νικολαΐδη με την Εκκλησιαστική Επιτροπή του και τον Πρόεδρό της κ. Συμεών Σολταρίδη.

Μετά την αποπεράτωση των έργων αποκατάστασης του ναού με τη χρηματοδότηση του κ. Νικολαΐδη ξεκίνησε η εγκατάσταση ενός υπερσύγχρονου ηχητικού συστήματος και η συγκρότηση μιας βυζαντινής χορωδίας. Σκοπός αυτών των έργων ήταν αρχικά η δημιουργία ενός ακουστικού υλικού, ψαλμών και ύμνων στο ύφος του Πατριαρχείου. Γι’ αυτό επιλέχθηκε μια άριστη ομάδα ψαλτών με χοράρχη τον κ. Γρηγόρη Νταραβάνογλου που απέδωσε με άρτιο τρόπο το σύνολο των ύμνων και των ψαλμών. Η ηχογράφηση έγινε στο καλύτερο στούντιο στην Αθήνα με τεχνολογία Dolby Atmos. 

Ακολούθως οι ηχογραφήσεις πέρασαν μέσα από το πρόγραμμα που είχε εκπονήσει πριν λίγα χρόνια η ομάδα του καθηγητή κ. Τζόναθαν Εϊμπελ για την ακουστική της Αγίας Σοφίας στο Πανεπιστήμιο του Stanford στο Center for Computer Research in Music and Acoustics (CCRMA). 

Σε δεύτερη φάση το υλικό αυτό σε συνεργασία και πάλι με την  ομάδα του Center for Computer Research in Music and Acoustics, που μετέβη στην Παναγία Μπαλίνου, προσαρμόστηκε στα δεδομένα του ναού για να μπορεί να αποδοθεί η ακουστική του βυζαντινού ναού της Αγίας Σοφίας στην εκκλησία του Μπαλίνου. Οι εργασίες διήρκησαν περισσότερο από 8 μήνες και μέσα στο καλοκαίρι θα ολοκληρωθούν και οι τελευταίες λεπτομέρειες. 

Όσοι παρακολουθήσαμε από κοντά την πορεία των έργων και βρεθήκαμε στην Παναγία Μπαλίνου το πρωί του Σαββάτου για την παρουσίαση του Project μείναμε εκστασιασμένοι. Μια αίσθηση μυσταγωγίας, που συγκινεί αλλά κι ενθουσιάζει. Γνωρίζοντας το μεγαλείο των βυζαντινών ναών και κυρίως της Αγίας Σοφίας δεν μπορεί κανείς παρά να νιώσει ένα δέος ακούγοντας την αντήχηση που δημιουργούσε ο χώρος αυτός. Η άψογη απόδοση της βυζαντινής χορωδίας και η αψεγάδιαστη μετάδοση με την ακουστική της Αγίας Σοφίας θα αποτελούν μια μοναδική εμπειρία για όσους θα βρεθούν στο Μπαλίνο από το Σεπτέμβριο.