Της Μαρίας Δήμου

Μια αγαπημένη έκφραση των ανθρώπων εδώ στην Πόλη, που μάλλον χάνεται σιγά σιγά καθώς νέες συνήθειες και νέα σημεία αναφοράς δημιουργούνται και τα παλιά σβήνουν από τη μνήμη των ανθρώπων, είναι το Dingonun ahırı, το αχούρι του Ντίγκο.

Τι αχούρι όμως ήταν αυτό, ποιος ήταν ο Ντίγκο και γιατί ήταν τόσο σημαντικό που έμεινε παροιμιώδες; Και τελικά τι σημαίνει αυτή η φράση στον καθημερινό λόγο;

Η ιστορία πάει πίσω στον 19ο αι. Τότε που για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκαν άλογα για να σέρνουν το τραμ που εγκαταστάθηκε στην Πόλη. Η πρώτη παρόμοια εγκατάσταση έγινε στην Αμερική, στη Νέα Υόρκη το 1832 και η δεύτερη στο Παρίσι το 1850. Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1872 έκανε το πρώτο του δρομολόγιο και το ιππήλατο τραμ στην Πόλη στη γραμμή Azapkapı-Ortaköy.  Δύο άλογα τραβούσαν ένα βαγόνι πάνω στις ράγες κι εκτελούσε μια διαδρομή με συγκεκριμένα δρομολόγια από τις 6.30 το πρωί μέχρι τις 7.30 το απόγευμα κάθε 20 λεπτά. 

Υπεύθυνος ένας Ρωμιός, ο Ντίγκο

Το ανέβασμα όμως από το Azapkapı στην ανηφόρα του Şişhane  για το Taksim ήταν απότομο και τα άλογα κουράζονταν καθώς δεν κουβαλούσαν μόνο επιβάτες αλλά και εμπορεύματα. Έτσι δημιουργήθηκε η ανάγκη αλλαγής των ζώων και η κατασκευή ενός σταύλου, ενός αχουριού, όπου τα άλογα που έφταναν στο Taksim θα αφήνονταν να ξεκουραστούν ενώ θα ζεύονταν ένα άλλο ξεκούραστο ζευγάρι για να συνεχίσει το δρομολόγιο για τα Ταταύλα. Το αχούρι αυτό βρισκόταν στην αρχή του Ίσιου Δρόμου, της σημερινής İstiklal, δίπλα στο σημερινό Γαλλικό Ινστιτούτο και υπεύθυνος ήταν φυσικά ένας Ρωμιός, ονόματι Ντίγκο. 

Ο Ντίγκο όμως αγαπούσε το ποτό και προτιμούσε να αφήνει το πόστο του στο αχούρι, όπου θα έπρεπε να καταγράφει ποιος και ποια άλογα άφηνε κι έπαιρνε, και σύyχναζε στους γειτονικούς μεϊχανέδες και  τα τσούζει. 

Εκεί πια βρίσκεται το νέο τζαμί

Έτσι ο καθένας έμπαινε, άφηνε κι έπαιρνε τα άλογα του χωρίς να δίνει λογαριασμό σε κανέναν και φυσικά αυτό οδηγούσε κάθε τόσο στη δημιουργία παρεξηγήσεων. Αυτή η ανεξέλεγκτη κατάσταση που οδηγούσε σε ασυδοσία πέρασε στη φράση  Dingonun ahırı. 

Το αχούρι του Ντίγκο δεν υπάρχει πια. Ο ίδιος λέγεται πως ακολούθησε τον ελληνικό στρατό στην Σμύρνη. Το αχούρι μετατράπηκε σε σταθμό του ηλεκτρικού τραμ και τώρα πια εκεί βρίσκεται ο νέο τζαμί του Taksim. 

Η ασυδοσία του αχουριού του Ντίγκο μπορεί να χάθηκε μαζί με το ιππήλατο τραμ, έμεινε όμως το χάος της μεγαλούπολης και μέχρι τώρα, ειδικά για το κυκλοφοριακό, αναφέρεται συχνά από τους μεγαλύτερους.  

İstanbul Dingonun ahırı oldu (Η Κωνσταντινούπολη έγινεαχούρι του Ντιγκο)

Της Μαρίας Δήμου

To Σάββατο 5 Απριλίου ήταν μια πολύ όμορφη μέρα για το Μπαλίνο. Ολοκληρώθηκε η πρώτη σειρά ομιλιών που πραγματοποιούνταν κάθε δεύτερο Σάββατο

από τις 8 Μαρτίου στον χώρο της εκκλησίας της Κοίμησης της Θεοτόκου.

Θα έλεγα πως ήταν μια τολμηρή κίνηση για τα δεδομένα της ακραίας αυτής Κοινότητας. Πέρασε πολλά χρόνια στην αφάνεια, ξεχασμένη κι αφημένη στη μοίρα της. Σε μια περιοχή με πολλά προβλήματα έως τώρα, ήταν από τις πρώτες που εγκαταλείφθηκε από τους ενορίτες της.

Δύσκολα χρόνια σε μια γειτονιά που έκανε ακόμα πιοσκληρές τις συνθήκες διαβίωσης. 

Ενώνει Βλαχέρνα με Οικουμενικό Θρόνο

Ούσα όμως εντός των τειχών, πάνω στη γραμμή που ενώνει τη Βλαχέρνα με τον Οικουμενικό Θρόνο, η ΠαναγίαΜπαλίνου είναι μία από τις ιστορικές εκκλησίες και Κοινότητες της Πόλης. Έτσι οι προσπάθειες για ανακαίνιση που ξεκίνησαν πριν από λίγα χρόνια κατέληξαν σε εκ βάθρων αποκατάσταση του ναού και των γύρω από αυτών κτισμάτων αλλά και στην πραγματοποίηση ενός μεγάλου Project που ολοκληρώνεται μέσα στις επόμενες μέρες.

Εφοροεπιτροπή και Βύρωνας Νικολαΐδης, ο μεγάλος ευεργέτης της Κοινότητας, σε απόλυτη σύμπνοια έκαναν το θαύμα τους! Η απόφαση όμως για την πραγματοποίηση μιας σειράς διπλών ομιλιών

κάθε δεκαπέντε μέρες και μάλιστα στην αγγλική γλώσσα εμπεριείχε ένα μεγάλο ρίσκο δεδομένου και της απουσίας προηγούμενης εμπειρίας. Να όμως που κόντρα στις συνθήκες, καιρικές και μη, το ενδιαφέρον

κυρίως φοιτητών και ακαδημαϊκών από τα τουρκικά πανεπιστήμια κεντρίστηκε και δημιουργήθηκε μια ομάδα που τις παρακολούθησε συστηματικά και ενδιαφέρθηκε για την περιοχή, την ιστορία της

εκκλησίας, των κτισμάτων που την περιτριγυρίζουν, για τις επόμενες δράσεις κι εκδηλώσεις της Κοινότητας. 

Συμμετείχαν όμως και Ρωμιοί από την Πόλη κι από την Ελλάδα.

Δημιουργία καινούριων σχέσεων

Με θέματα που αφορούσαν τη βυζαντινή περίοδο, την ναοδομία και την εικονογραφία, την οικονομική δραστηριότητα μέσα στο ιστορικό

κέντρο, τη σχέση εκκλησίας και τη δημιουργία αποβαθρών αλλά και τηνναρχιτεκτονική των περίφημων φαναριώτικων σπιτιών στην ακτή του

 Κεράτιου και την ιστορία της Κοινότητας Μπαλίνου, δόθηκε η αφορμή για συζητήσεις με τους ομιλητές και τη δημιουργία καινούριων σχέσεων.

Γιατί οι εκκλησίες πάντα ήταν το κέντρο γύρω από το οποίο κτίζονταν ην κοινοτική ζωή, η ανάπτυξη κοινωνικών δεσμών, η ίδρυση κοινωνικών

δομών και η προσφορά στήριξης και βοήθειας προς το κοινωνικό σύνολο. Οι Ρωμαίικες Κοινότητες πάντα ανέπτυσσαν κοινωνικό καιν πολιτιστικό έργο που δεν περιοριζόταν αποκλειστικά στα όρια των

μελών τους αλλά ήταν ανοιχτές σε συνεργασίες, βοήθεια και στήριξη προς όλους τους κατοίκους της περιοχής ανεξάρτητα από θρησκεία ή εθνοτική καταγωγή.

Η πόρτα είναι πάντα ανοιχτή

Το άνοιγμα λοιπόν και της Κοινότητας Μπαλίνου προς όλους όσους ενδιαφέρονται κι επιθυμούν να συμμετέχουν στην αναγέννησή της, πάντα σεβόμενοι την ιστορικότητα, την παράδοση και το θεσμικό της πλαίσιο, είναι κάτι που γίνεται πράξη μέσα από τις δραστηριότητες αλλά και την καθημερινότητα. Η πόρτα της είναι πάντα ανοιχτή και ηφιλοξενία της γίνονται προσπάθειες να είναι υποδειγματική.

Τώρα που από τη μία μεριά τα έργα ανάπλασης της περιοχής Φαναρίου και Μπαλατά προχωρούν βοριότερα και η περιοχή αλλάζει με ταχύτατους ρυθμούς, καθαρίζεται, ομορφαίνει αλλά συγχρόνως

διατηρεί την αρχική της αρχιτεκτονική φυσιογνωμία κι από την άλληνολοκληρώνεται και το τελευταίο Project που πραγματοποιείται στην

 εκκλησία του Μπαλίνου με εντυπωσιακά αποτελέσματα ο ναός και η αυλή της Κοίμησης Θεοτόκου Μπαλίνου θα αποτελεί μια ζεστή αγκαλιά φιλοξενίας και μια μοναδική πηγή συγκίνησης για όσους αγαπούν τη

βυζαντινή Πόλη, την ιστορία που κρύβεται σε κάθε γωνιά της αλλά και τη θαυμαστή ιστορία των μνημείων που αντέχουν στο χρόνο.

Κλείνοντας θα ήθελα να εκφράσω εκ μέρους όλης της επιτροπής τα πιο θερμά ευχαριστούμε στους ομιλητές.

Ivana Jevtic

Bilge Ar

Koray Durak

Χάρη Ρήγα

Και φυσικά τον Αλκιβιάδη Γκινάλη για την αμέριστη βοήθεια και στήριξη σ’ αυτήν την παρθενική ιστορική εκδήλωση της Κοινότητας Μπαλίνου.

Της Μαρίας Δήμου

Το τελευταίο δεκαήμερο η Πόλη πλημμύρισε από νέα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, που έφτασαν εδώ για να συμμετέχουν στα δύο συνέδρια που διοργάνωσε το Ζωγράφειο. Μαθητές κάθε βαθμίδας συνοδευόμενοι από τους εκπαιδευτικούς τους, αφού γέμισαν ασφυκτικά την αίθουσα εκδηλώσεων του σχολείου και παρουσίασαν τη δουλειά τους, ξεχύθηκαν στους δρόμους του Πέρα, επισκέφθηκαν ιστορικά μνημείο και μουσεία, έκαναν βόλτα με πλεούμενο στο Βόσπορο, ανέβηκαν στη Σχολή της Χάλκης και φυσικά προσκύνησαν στον Πατριαρχικό Ναό και στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. 

Είχα τη χαρά να βοηθήσω μερικά από αυτά και να τα συνοδεύσω σε κάποιες επισκέψεις τους. Ανταποκρίθηκα στο κάλεσμα τους και μοιράστηκα μαζί τους τον ενθουσιασμό και την αγάπη για την Πόλη. Μπόρεσα να τους μιλήσω για τη Ρωμιοσύνη της Πόλης, όχι μόνο για την ιστορική της πορείας αλλά και για το σήμερα των Ρωμιών. Για τα σχολεία, τις κοινότητες, τις εκκλησίες. Να ακούσω τις απορίες τους και να τους βοηθήσω να καταλάβουν, έστω και αμυδρά, τις δυσκολίες που βιώνει μια μειονότητα αλλά και τις δυνατότητες που μπορούν να αξιοποιηθούν προς όφελός της. 

Να τους δείξω γειτονιές που σχεδόν ποτέ δεν είναι στο πρόγραμμα τέτοιων εκδρομών και να τους οδηγήσω σε μικρούς ναούς που οι πολλοί αγνοούν ακόμα και την ύπαρξή τους. Να απολαύσουν ψαλμούς μέσα σε μια απόλυτα ήσυχη εκκλησία και να μπουν την κατάλληλη ώρα στον Πατριαρχικό ναό  και με τη βοήθεια του Μεγάλου Αρχιαδιακόνου πατέρα Αλέξανδρου να ξεναγηθούν στην Πατριαρχική Βιβλιοθήκη και να δουν χειρόγραφα και σπάνια βιβλία που φυλάσσονται εκεί. 

Όλες αυτές τις μέρες όμως  σκέφτομαι πόσο πιο επωφελές θα ήταν, τόσο για τα ίδια όσο και για τη Ρωμιοσύνη της Πόλης, αν υπήρχε ένας κεντρικός προγραμματισμός κι αντί όλοι να συγκεντρώνονται την ίδια στιγμή στο Φανάρι, να μοιράζονται σε όσο το δυνατόν περισσότερες κοινότητες και εκκλησίες. Αντί να μαζευτούν όλοι για τους Χαιρετισμούς στον Πατριαρχικό Ναό, να μπουν οι ελάχιστοι μέσα κι οι υπόλοιποι να περιφέρονται κουρασμένοι και απογοητευμένοι στα σοκάκια ή να αναζητούν το λεωφορείο για να φύγουν, μήπως θα ήταν καλύτερα στην επόμενη διοργάνωση να καθοδηγηθούν προς ναούς του Κεράτιου, του Πέρα, των Ταταούλων, του Βοσπόρου ή όπου αλλού, να γεμίσουν έστω και για μία μέρα τους ναούς, να έρθουν σε επαφή τα παιδιά με τους ανθρώπους της Κοινότητας, να μιλήσουν, να συζητήσουν, να νιώσουν την πραγματική πολίτικη φιλοξενία; Να γνωρίσουν τι θα πει Ρωμιός και γιατί όχι να γίνει η αρχή μιας σχέσης κι επικοινωνίας; 

Τα παιδιά αυτά επιστρέφουν αυτήν την ώρα στον τόπο τους πολύ πιο πλούσια από ό,τι ήρθαν. Θα μπορούσε όμως αυτό το ταξίδι τους να έχει μια διάρκεια και πέρα από τις μέρες παραμονής τους στην Πόλη. Θα μπορούσε να είναι η αρχή για μια άλλη σχέση που θα έδινε χαρά και ζωή και στους επισκέπτες αλλά και στους οικοδεσπότες. 

Της Μαρίας Δήμου

Μια πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγματοποιήθηκε εχθές στον χώρο υποδοχής της Κοινότητας Παναγία Παραμυθίας, γνωστής κι ως Βλαχ-Σαράι, στις απαρχές του πέμπτου λόφου.  Στον ιστορικό χώρο, που ανάγει την ιστορία του στην περίοδο των Φαναριωτών αρχόντων των Παραδουνάβιων περιοχών, το ζεστό αυτό απόγευμα του Μαρτίου, συγκεντρώθηκαν άνθρωποι που αγαπούν την ιστορία της περιοχής για να ακούσουν από τα χείλη γνωστών συγγραφέων για το χθες και το σήμερα του Φαναρίου, του Μπαλατά και του Αϊβάν-Σαράι. Ο Άρης Τσοκόνας, η Suzan Nana Tarblus κι ο Ahmet Faik ÖzBilge με τον πιο γλαφυρό τρόπο ξεδίπλωσαν την ιστορία κι αφηγήθηκαν τις προσωπικές τους εμπειρίες από αυτήν την ακτή του Κεράτιου σε ένα πολυσυλλεκτικό κοινό, Ρωμιών, Τούρκων, Αρμενίων κι Εβραίων, όπως άλλωστε ήταν κι ο πληθυσμός της περιοχής αλλά κι ολόκληρης της Πόλης. 

Η επιτροπή της Κοινότητας με τον Πρόεδρο της κ. Λάκη Βίγκα  υποδέχτηκαν τους φιλοξενούμενούς τους και τους ξενάγησαν στο χώρο. Οι ιδανικές συνθήκες, καιρού και ώρας, βοήθησαν στο να κάνουν όλοι μια μικρή περιήγηση ανάμεσα στα ερείπια του ναού και των παρακείμενων κτισμάτων καθώς η εκκλησία κάηκε το 1970 κι έκτοτε παραμένει σε αυτήν την κατάσταση και να απολαύσουν τη θέα προς την περιοχή Hasköy, του Πικριδίου. 

Είναι χαρακτηριστική η αλλαγή που για άλλη μια φορά έχει υποστεί η ακτογραμμή του Κερατίου μετά από τα έργα ανάπλασης που πραγματοποιούνται εδώ και μερικά χρόνια και την έχουνε μετατρέψει σε τουριστικό προορισμό. Έτσι από την έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου μέχρι το Αγίασμα των Βλαχερνών, σε μια διαδρομή μόλις ενός χιλιομέτρου, πέρα από τα καφέ και τα εστιατόρια που ανοίγουν το ένα μετά το άλλο, μπορεί κανείς να γνωρίσει και να επισκεφτεί ναούς και σχολεία, συναγωγές και τεμένη, οικίες Φαναριωτών, στην περιοχή με την πιο πυκνή ίσως ιστορική αποτύπωση. 

Της Μαρίας Δήμου

Ο μήνας του Ραμαζανιού αποτελεί για τον ισλαμικό κόσμο την πιο ιερή περίοδο του έτους. Είναι μια περίοδος νηστείας και προσευχής αλλά και αλληλεγγύης και ευσπλαχνίας. Στο πνεύμα αυτό προσφέρονται γεύματα σε απόρους και ενδεείς από ιδρύματα, δήμους κι άλλους φορείς σε κεντρικά σημεία της Πόλης. 

Τα τελευταία χρόνια όμως σε μια προσπάθεια προσέγγισης και διαμόρφωσης κλίματος αποδοχής και συνεργασίας παρατίθενται γεύματα από και προς τα Κοινωφελή Ιδρύματα των Μειονοτήτων. Έτσι αυτές τις μέρες αρχικά η Διεύθυνση Μειονοτικών Βακουφίων παρέθεσε γεύμα Ιφτάρ προς τα Μουσουλμανικά Βακούφια και τους φορείς. Παραβρέθηκαν κυβερνητικά στελέχη κι εκπρόσωποι όλων των θρησκειών και των δογμάτων της Τουρκίας.

Χθες η Γενική Διεύθυνση Βακουφίων ανταπέδωσε με την προσφορά Ιφτάρ προς τους εκπροσώπους των Κοινωφελών Ιδρυμάτων (Βακουφίων), Μειονοτικών και μη. Το γεύμα πραγματοποιήθηκε στον ιστορικό χώρο της Κινστέρνας του Φιλοξένου, γνωστή ως Binbir Direk στην περιοχή του Sultan Ahmet. 

Καθώς αποτελεί πλέον συνήθεια η αξιοποίηση και η εκμετάλλευση ιστορικών χώρων, η κινστέρνα αυτή, όπως και του Θεοδοσίου, Şerefiye Sarnıcı, του Παντοκράτορα, Zeyrek Sarnıcı και τόσων άλλων, διατίθεται για εκδηλώσεις ιδιωτικές ή φορέων. 

Στο γεύμα, αποτελούμενο από τα κλασικά πιάτα ενός τραπεζιού της περιόδου του Ραμαζανιού, είχε δοθεί προσοχή και στη νηστεία των χριστιανών, στους οποίους προσφέρθηκαν λαδερά. Την εκδήλωση πλαισίωσε παραδοσιακή οθωμανική μουσική και μια μικρή τελετή περιστρεφόμενων δερβίσηδων. 

Με εκπροσώπους των Ρωμαίικων, των Αρμενικών και των Εβραϊκών κυρίως Μειονοτικών Βακουφίων οι κινήσεις αυτές βοηθούν στην ανάπτυξη σχέσεων και συζητήσεων, τη δημιουργία επαφών και ανοίγματος δρόμων για συνεργασίες. Και η φετινή συγκυρία της σύμπτωσης των νηστειών των μεγάλων θρησκευτικών ομάδων της χώρας δημιούργησε τις καλύτερες

Της Μαρίας Δήμου

Είναι μέρες, ίσως μάλλον κι εβδομάδες, που βρέθηκα στην άλλη άκρη της Πόλης. Αυτό που κάποτε αποτελούσε ημερήσια εκδρομή, σήμερα με τις γραμμές του μετρό είναι μια πρωινή βόλτα. Με το Marmaray να ενώνει τις δύο ακτές του Βοσπόρου και να πορεύεται παράλληλα με τις ακτές της Θάλασσας του Μαρμαρά, το να φτάσει κανείς από τα Ταταύλα στο Επταπύργιο είναι υπόθεση λίγο περισσότερο της μισής ώρας. 
Βγήκα στη στάση του Kazlıçeşme, λίγο έξω από τα τείχη και πέρασα την πόρτα του Yedikule. Δεξιά μου το Επταπύργιο, ανακαινισμένο, προσβάσιμο, εύκολα επισκέψιμο. Θα περιηγηθώ μια άλλη φορά, σκέφτηκα και προχώρησα. Σκοπός της βόλτας μου, η Μονή Στουδίου. 

Συμβουλεύομαι τον χάρτη στην εφαρμογή του τηλεφώνου μου και προχωρώ στην κεντρική οδό, την İmrahor Ilyas Bey caddesi, που φέρει τον όνομα του Αλβανού στρατιωτικού που μετέτρεψε τη Μονή σε τζαμί. Κλασικός δρόμος με πολλή κίνηση, καταστήματα και κόσμο, όπως είναι όλες οι γειτονιές της ιστορικής χερσονήσου. Χαμηλή δόμηση με παλιά σπίτια με τζούμπα να εναλλάσσονται με κακόγουστες οικοδομές της δεκαετίας του 60 και του 70, πολλές με αυτό πανάσχημο αυτοκόλλητο ψευτοψηφιδωτό.
Η απόσταση μικρή, δεν δίνω σημασία στα μαγαζιά, θα περιηγηθώ στην επιστροφή σκέπτομαι. Η φωνή από την εφαρμογή του τηλεφώνου με ειδοποιεί ότι πρέπει να στρίψω δεξιά. Ακολουθώ τις οδηγίες και με το που μπαίνω στο σοκάκι το ψηλό προστατευτικό κάλυμμα με προετοιμάζει για τον προορισμό μου. 

Λες και ο Στούδιος δεν έκτισε τη Μονή…

Μόνο που πουθενά δεν αναφέρεται το όνομά του. Λες κι ο Στούδιος δεν έκτισε τη Μονή κι ο Θεόδωρος δεν κλήθηκε από την αυτοκράτειρα Ειρήνη να ηγουμενεύσει.   Κι ούτε ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, αδελφός του αυτοκράτορα Ανδρονίκου Β΄, την ανέστησε δυο αιώνες πριν το τέλος. Λες κι οι Ακοίμητοι δεν υπήρξαν κι οι περιζήτητοι αντιγραφείς  αλλού κοπίασαν. Λες κι οι ύμνοι αλλού πρωτακούστηκαν και το τυπικό αλλού συγγράφτηκε. Λες κι η Μονή Στουδίου, η Μονή του Ιωάννη του Πρόδρομου, ποτέ δεν υπήρξε. Όλα, μια ιστορία αιώνων, που άλλοτε έμοιαζε με παραμύθι κι άλλοτε είχε να πει για αγώνες κι αντιμαχίες, όλα σκεπάστηκαν και χάθηκαν πίσω από ένα πανό που μιλούσε για μια κληρονομιά από το 1048, για ένα τέμενος κι έναν τεκέ που θα έπρεπε να αναστηλωθούν. 

Όλα χαμένα, όλα καταστραμμένα…

Προσπάθησα να δω πίσω από όλα αυτά την περίφημη βασιλική. Ένα τεράστιο καινούριο στέγαστρο την σκέπαζε και μια σκαλωσιά αναδυόταν από τα σωθικά της. Τόσα χρόνια όλα εκτεθειμένα στις καιρικές συνθήκες, τι μπορεί να έμεινε από τα μωσαϊκά και τα απομεινάρια των τοιχογραφιών! Όλα χαμένα, όλα κατεστραμμένα.  
Τα έργα μοιάζει να προχωρούν γρήγορα, τα συνεργεία δουλεύουν. Η απόφαση για αποκατάσταση του τζαμιού είναι ειλημμένη από το 2013 κι άλλο ένα «λαμπερό» έργο θα παραδοθεί προς ικανοποίηση πολλών. Όπως τα τείχη, η Μονή Παντοκράτορος, το Παλάτι του Πορφυρογέννητου και τόσα άλλα που είναι όρθια, καθαρά και λαμπερά αλλά έχουν χάσει την ταυτότητά τους. Είναι πλέον κάτι άλλο, κάτι ξένο. 

Έκανα ακόμη μια φορά τον γύρο. Κοντοστάθηκα αναζητώντας σημάδια του παρελθόντος, κάτι από αυτές τις ιστορίες που έκαναν τη Μονή Στουδίου να περάσει στη σφαίρα του μύθου. Δεν μπόρεσα να αναγνωρίσω τίποτε. Ίσως έφταιγαν οι φυλλωσιές των ψηλών δέντρων, ποιος ξέρει… Έφυγα προτιμώντας να κρατώ μόνο το μύθο κι όχι την πραγματικότητα στο μυαλό μου. 

Της Μαρίας Δήμου

Το 3ημερο της Αποκριάς η Πόλη γέμισε με επισκέπτες που έδωσαν ζωή και γέμισαν χαρά τη Ρωμαίικη Ομογένεια.  Αλλά και οι Ρωμιοί αναβίωσαν συνήθειες και έθιμα αιώνων. 
Το φεστιβάλ χορωδιών και παραδοσιακών χορών που για 12η χρονιά διοργάνωσε το Ζωγράφειο Λύκειο στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία κι έκανε τα ελληνικά να αντηχήσουν στο Πέρα και στους δρόμους του Φαναρίου. Σύλλογοι από όλη την Ελλάδα αλλά κι από την Πόλη, όπως η χορωδία του Ιστού, του αναγεννημένου ρωμαίικου εκδοτικού οίκου και του Συλλόγου Ανταλλαχθέντων Τουρκίας, γέμισαν για δύο μέρες την Αίθουσα εκδηλώσεων του ιστορικού σχολείου με τις μελωδικές φωνές του και τους παραδοσιακός ρυθμούς τους. 

Πολίτικο καρναβάλι στο Ζάππειο

Συγχρόνως όμως αναβίωσε και το παραδοσιακό πολίτικο καρναβάλι από τους μαθητές του Ζαππείου,  που ντυμένοι μασκαράδες διασκέδασαν την τελευταία ημέρα της Αποκριάς στους χώρους του σχολείου τους. 

Ταταυλιανό Μπακλαχοράνι στο Φερίκιοϊ

Το πιο παλιό όμως αποκριάτικο έθιμο, το Ταταυλιανό Μπακλαχοράνι αναβίωσε σε έναν κλειστό κύκλο συμμετεχόντων από τον ΕΡΘΟ στην αίθουσα του στο Φερίκιοϊ. Μασκαραδες, γλέντι, μουσική και χορός! Όλα θύμιζαν άλλες εποχές στην έδρα του θεατρικού ομίλου. 

Κούλουμα στο Νιχώρι

Τέλος την Καθαρή Δευτέρα,  η πάντα φιλόξενη Κοινότητα Νιχωρίου οργάνωσε κυρίως για τα μικρά παιδιά Κούλουμα με λαγάνες και χαρταετούς. Ακόμα κι αν ο καιρός δεν ήταν σύμμαχος, η ανάγκη όλων να βιώσουν την χιλιόχρονη παράδοση τους έκανε να βρεθούν στο Βόσπορο και στην Αίθουσα του Αγίου Νικολάου στο Νιχώρι και να γιορτάσουν όλοι μαζί την αρχή της Σαρακοστής. 
Η Πόλη πάντα μας καλεί,  μας φιλοξενεί και μας εκπλήσσει! 
Καλή Σαρακοστή σε όλους.

Της Μαρίας Δήμου

Τι σχέση μπορεί να έχει η Πόπη, η δασκάλα από το Βαφεοχώρι, ο αρχαιολόγος David Hendrix και ο Θεοφάνης ο Ομολογητής; Με την πρώτη ματιά καμία! Να όμως που το κρύο και το χιόνι, που έπεσε τις τελευταίες μέρες στην Πόλη, τους ένωσε με τις πολύ ωραίες ιστορίες που είχαν να πουν για τον Βόσπορο, που κάποιους χειμώνες που, όπως έλεγαν, πάγωσε.  
Πρώτη φορά αυτήν την ιστορία την άκουσα από την κυρία Πόπη, που μου κρατούσε συντροφιά στο γραφείο των δασκάλων στο Μέγα Ρεύμα τη χρονιά που υπηρετούσα εκεί ως μετακλητή εκπαιδευτικός. Η κυρία Πόπη λοιπόν αγαπούσε να μου διηγείται ιστορίες από το παρελθόν και μια από αυτές είχε να κάνει με το μακρινό 1954. Θυμόταν τότε, νέα κοπέλα εκείνη, το Κατάστενο να γεμίζει από μεγάλα κομμάτια πάγου που επέπλεαν στο νερό και κινούνταν με αργό ρυθμό από τη Μαύρη Θάλασσα προς τον Μαρμαρά. Έλεγε πως πηδούσε πάνω σ’ αυτά τα παγόβουνα και κάθε βήμα της την απομάκρυνε από την ακτή με τη μητέρα της να της φωνάζει πόσο επικίνδυνο ήταν αυτό που έκανε. Φυσικά η Πόπη δεν ήταν η μοναδική που χαιρόταν αυτό το παράξενο γεγονός. 

Το φαινόμενο με τα παγόβουνα 

Οι φωτογραφίες της εποχής αποδεικνύουν πως δεν ήταν λίγοι οι θαρραλέοι που έκοβαν βόλτες κι έπαιρναν πόζες μπροστά στο φακό πάνω στους πάγους. Πολλοί νόμιζαν πως πάγωσε ο Βόσπορος, οι πιο παλιοί όμως έχοντας ίσως την εμπειρία του 1929, που το φαινόμενο είχε ξανασυμβεί, ήξεραν πως τα παγόβουνα κατέβαιναν από τα μεγάλα ποτάμια που χύνονται στον Εύξεινο Πόντο, τον Ντον, τον Δνείπερο  και κυρίως τον Δούναβη μετά από το δριμύ ψύχος που είχε πλήξει την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Στο Βόσπορο, εξαιτίας των ισχυρών ρευμάτων, υποθαλάσσιων και επιφανειακών, δεν είναι δυνατόν να δημιουργηθούν οι συνθήκες που θα έριχναν τη θερμοκρασία σε τέτοια επίπεδα που θα πάγωναν τα νερά του. 

Πάγοι που διέσχιζαν τον Βόσπορο

Σήμερα μια δημοσίευση του David Hendrix στην σελίδα του στο facebook ήταν η αφορμή για μια πολύ πιο παλιά αναφορά σε πάγους που διέσχιζαν τον Βόσπορο. Ο David Hendrix έκανε αναφορά, σε μετάφραση στα αγγλικά, σε ένα απόσπασμα από τη «Χρονογραφία» του Θεοφάνη του Ομολογητή,  του μοναχού και χρονογράφου, υπέρμαχου της εικονολατρίας.. Η αναζήτηση του πρωτότυπου ήταν η φυσική συνέχεια και το διαδίκτυο είναι πια η μεγάλη κι αστείρευτη πηγή πληροφοριών και πολλές φορές γνώσεων. Μέσα σε λίγα λεπτά ξεφύλλιζα τη Χρονογραφία στο πρωτότυπο κι αναζητούσα τις αναφορές του Θεοφάνη στα κομμάτια πάγου που κατέβαιναν τον Βόσπορο. 
Κι ιδού το σχετικό απόσπασμα:
Κόσμου ἔτη ͵ϛσλʹ. Τῆς θείας σαρκώσεως ἔτη ψλʹ. Ρωμαίων βασιλεὺς Κωνσταντῖνος ἔτη λεʹ. δʹ. Ἀράβων ἀρχηγὸς Μαρουὰμ ἔτη ςʹ. αʹ. Ρώμης ἐπίσκοπος Ζαχαρίας ἔτη καʹ. ιαʹ. Κωνσταντ. ἐπίσκοπος Ἀναστάσιος ἔτη κδʹ. ιεʹ. Ἀντιοχείας ἐπίσκοπος Θεοφύλακτος ἔτη ζʹ. αʹ.
…Τῷ δ' αὐτῷ ἔτει ἀπὸ ἀρχῆς τοῦ Ὀκτωβρίου μηνὸς γέγονε κρύος μέγα καὶ πικρότατον, οὐ κατὰ τὴν ἡμετέραν γῆν μόνον, ἀλλὰ πολλῷ μᾶλλον κατὰ ἀνατολὴν καὶ ἄρκτον καὶ δύσιν, ὥστε τὴν ἀρκτῴαν τοῦ Πόντου παραλίαν ἐπὶ ρʹ μίλια τὸ πέλαγος ἀπολιθωθῆναι ἐκ τοῦ κρύους ἐπὶ λʹ πήχεις τὸ βάθος, καὶ ἀπὸ Ζιγχίας μέχρι τοῦ Δανουβίου καὶ τοῦ Κοῦφι ποταμοῦ τοῦ Δάναστρί τε καὶ Δάναπρι καὶ τῶν Νεκροπήλων καὶ τῆς λοιπῆς ἀκτῆς μέχρι Μεσημβρίας καὶ Μηδείας τὰ ὅμοια πεπονθότων. τοῦ δὲ τοιούτου πάγους ἐπιχιονηθέντος ηὐξήθη ἐπὶ ἄλλας κʹ πήχεις, ὥστε συμμορφωθῆναι τὴν θάλασσαν τῇ ξηρᾷ, καὶ πεζοβατεῖσθαι ὕπερθεν τοῦ κρύους ἀπό τε Χαζαρίας, Βουλγαρίας καὶ τῶν λοιπῶν παρακειμένων ἐθνῶν, ὑπό τε ἀνθρώπων ἀγρίων τε καὶ ἡμέρων ζώων. τῷ δὲ Φεβρουαρίῳ μηνὶ τῆς αὐτῆς δευτέρας ἰνδικτιῶνος τοῦ τοιούτου πάγους κατὰ θεοῦ κέλευσιν εἰς πλεῖστα καὶ διάφορα ὀροφανῆ τμήματα διαιρεθέντος, καὶ τῇ τῶν ἀνέμων βίᾳ ἐπὶ Δαφνουσίαν καὶ τὸ Ἱερὸν κατενεχθέντων, οὕτω διὰ τοῦ Στενοῦ ἐπὶ τὴν πόλιν ἔφθασαν μέχρι τῆς Προποντίδος καὶ τῶν νήσων καὶ Ἀβύδου πᾶσαν τὴν παραλίαν ἀκτὴν ἐπλήρωσαν, ὧν αὐτόπται καὶ ἡμεῖς γεγόναμεν ἐπιβάντες ἐπὶ ἑνὸς αὐτῶν σὺν καί τισιν ὁμήλιξι λʹ καὶ παίζοντες ἐπάνω αὐτοῦ. εἶχον δὲ καὶ ζῶα ἄγριά τε καὶ ἥμερα τεθνεῶτα. πᾶς δὲ ὁ βουλόμενος ἀπὸ Σοφιανῶν ἕως τῆς πόλεως, καὶ ἀπὸ Χρυσοπόλεως ἕως τοῦ ἁγίου Μάμαντος καὶ τῶν Γαλάτου ἀκωλύτως διὰ ξηρᾶς ἐβάδιζον. ἓν δὲ ἐξ αὐτῶν προσραγὲν τῇ τῆς Ἀκροπόλεως σκάλᾳ συνέτριψεν αὐτήν. ἕτερον δὲ παμμέγεθες τῷ τείχει προσραγὲν τοῦτο μεγάλως ἐδόνησεν, ὡς καὶ τοὺς ἔνδοθεν οἴκους συμμετασχεῖν τοῦ σάλου. εἰς τρία δὲ διαρραγὲν ἔζωσε τὴν πόλιν ἀπὸ τῶν Μαγγάνων ἕως τοῦ Βοοσφόρου, οὗ τινος τὸ ὕψος ὑπερεῖχε τὰ τείχη· πάντες δὲ οἱ τῆς πόλεως ἄνδρες τε καὶ γυναῖκες καὶ παῖδες ἀδιαλείπτως τῇ θέᾳ τούτων προσεκαρτέρουν καὶ μετὰ θρήνων καὶ δακρύων οἴκοι ἀνέκαμπτον, ἀποροῦντες τί εἰπεῖν πρὸς τοῦτο. τῷ δ' αὐτῷ ἔτει μηνὶ Μαρτίῳ ἀστέρες ἀθρόως ἐκ τοῦ οὐρανοῦ πίπτοντες ὤφθησαν, ὡς πάντας τοὺς ὁρῶντας τὴν τοῦ παρόντος αἰῶνος ὑπολαμβάνειν εἶναι συντέλειαν· αὐχμός τε πολὺς γέγονεν, ὡς ξηρανθῆναι καὶ πηγάς. ἀγαγὼν δὲ ὁ βασιλεὺς τὸν πατριάρχην λέγει αὐτῷ· «ἄρτι τί ἡμᾶς βλάπτει, ἐὰν λέγωμεν τὴν θεοτόκον χριστοτόκον;» ὁ δὲ περιπτυξάμενος αὐτὸν λέγει· «ἐλέησον, δέσποτα, μηδὲ εἰς ἔννοιάν σου ἔλθῃ οὗτος ὁ λόγος· οὐχ ὁρᾷς ὅσα στηλιτεύεται καὶ ἀναθεματίζεται Νεστόριος ὑπὸ πάσης τῆς ἐκκλησίας;» καὶ ἀποκριθεὶς ὁ βασιλεὺς εἶπεν· «ἐγὼ μαθεῖν θέλων ἠρώτησα· ἕως δὲ σοῦ ὁ λόγος.»

Ο πάγος έφερε λιμό στην Πόλη το 1621

Όσα περιγράφει ο Θεοφάνης συνέβησαν επί Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Ε’ και Πατριάρχη Αναστασίου.  Και φυσικά δεν ήταν μόνο οι τρεις αυτές περιπτώσεις. Επί Σουλτάνου Osman ΙΙ, ο Βόσπορος καλύφθηκε με πάγο για 15 ημέρες μεταξύ 24 Ιανουαρίου και 8 Φεβρουαρίου του 1621. Επειδή τα πλοία δεν μπορούσαν να κινηθούν και δεν μπορούσαν να ελλιμενιστούν στην Κωνσταντινούπολη ξέσπασε λιμός στην πόλη. Ο πιο δύσκολος χειμώνας στην Κωνσταντινούπολη ήταν λέει αυτήν τη χρονιά. 
Μια άλλη αναφορά για παγωμένα θαλάσσια νερά στην Πόλη έχουμε  για τις 11 Ιανουαρίου του 1755, που πάγωσε ολόκληρος ο Κεράτιος Κόλπος. Οι Κωνσταντινουπολίτες  διέσχιζαν τη θάλασσα με τα πόδια από τη μια ακτή στην άλλη. Ο επίσημος κρατικός ιστορικός της περιόδου, ο Ahmed Vasıf Efendi, αναφέρει το ακόλουθο ιστορικό δίστιχο:
 "Buz üstünden geçen geldi, bana yaz dedi tarihin
Deniz altmış sekizde dondu, buzdan ben deniz geçdim."
«Ήρθε περνώντας πάνω από τους πάγους
Γράψε μου είπε τη χρονιά,
Η θάλασσα πάγωσε το 68
 κι εγώ την πέρασα πάνω στους πάγους»
Παιχνίδια του καιρού θα μου πείτε αλλά αρκεί να προσφέρουν μόνο χαρά και διασκέδαση, να μην  στοιχίζουν ανθρώπινες ζωές και να μην προκαλούν οικονομικές καταστροφές.
Καλό υπόλοιπο χειμώνα σε όλους.